Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi

Yazarlar: Edith AMBROS, Gisela PROCHAZKA-EİSL

Konular:Edebi İncelemeler

DOI:10.34083/akaded.645769

Anahtar Kelimeler:Sürūrī,Hevāyī,Dīvān,Muḍḥikāt,Gazel

Özet: Sürūrī ve Hevāyī mahlaslarını kullanan Adanalı Seyyid ʿOsmān (ö. 1814), öncelikle ebced hesabıyla tarih yazmaktaki olağanüstü yeteneğinden dolayı 18. yüzyılıntanınmış şairlerinden biridir. Sürūrī, bir dīvān, ebced tarihlerinin birçoğunu içeren bir mecmū‛a ve genelde Hezliyyāt olarak anılan fakat kendisinin Muḍḥikāt adını verdiği bir eser yazmıştır. Sürūrī’nin Muḍḥikāt’ı bu makalenin konusudur. Sürūrī’nin klasik (ama kasidesi eksik) bir dīvān’ın şekil ölçütlerini örnek alarak Muḍḥikāt’ıyla bir “anti-dīvān” düzenlediği söylenebilir. Geleneksel bir dīvān’a “paralel olarak” mizahi bir dīvān düzenlediğinden şimdilik emin olduğumuz tek Osmanlı şairi Sürūrīdir. Muḍḥikāt’ın içerdiği gazeller, klasik lirik gazel ölçütlerine uymayan grotesk öğeler içermektedir. Bu grotesk öğeler sadece cinsel türden olmayıp bütün bedensel ihtiyaçları ve özürleri abartılı grotesk tarzda, cemiyet tabularını hiç göz önünde bulundurmadan betimlemektedir. 16. yüzyıldan itibaren arada bir günlük halk dilinde ve realist tonda gazeller yazılmıştır, hatta Sābit’in (17. yüzyıl) bazı gazellerinde groteske bir meyil vardır. 17. yüzyılın mizahi, gerçekçi, günlük dil ve argo kullanan “Hevāyī tarzının” takipçisi olarak görülen Sürūrī, Muḍḥikāt gazellerinde bu “tarzı” grotesk öğelerle zenginleştirmiştir.

---