19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi
Yazarlar: Sabit GENÇ
Konular:Tarih
Anahtar Kelimeler:Veray,Kaza,Nüfus,Ekonomi
Özet: Amasya sancağı ve Veray kazası dışında bu sancağa bağlı diğer kazalar üzerine hususi ve akademik bazı çalışmalar yapılmıştır. Ancak Veray kazası üzerine şimdiye kadar ciddi bir çalışma yapılmamıştır. Şimdiye kadar üzerinde ciddi bir araştırma yapılmamış olan Veray kazasının XIX. yüzyıl ortalarındaki nüfus ve ekonomik yapısı üzerine yapılacak bu çalışma ile kazanın mezkûr dönemdeki nüfus durumu ve ekonomik potansiyelinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Osmanlı Devleti’nde II. Mahmud döneminden başlayarak ülkedeki asker potansiyelini tespit için nüfus, vergi kaynaklarını tespit için de temettuat sayımları yapılmıştır. 1831 yılında başlayan nüfus sayımlarının kaydedildiği nüfus defterlerinde yerleşim birimlerine göre hanelerdeki bütün erkek nüfus, yaşları ve bedensel özellikleri belirtilerek kayıt altına alınmıştır. Veray kazasındaki kaza merkezi ve köylerine ait nüfus sayımları ile ilgili olarak 1246 (1830-31), 1247 (1831-32), 1256 (1840-41), 1259 (1843-44) ve 1262 (1846) yıllarına ait defterler düzenlenmiştir. Kaza nüfusu ile ilgili veriler için bu defterler kullanılmıştır. Temettuat defterlerinde ise hanelerin sahip oldukları emlak, arazi, hayvanlar ve bunlardan elde ettikleri gelirler kayıt edilmiştir. Kazada 1260 (1844-45) vergi verecek haneleri ve mali potansiyellerini tespit için sayım yapılmış, sayımlarda hanelerin sahip oldukları emlak, arazi, hayvan ve bunlardan elde ettikleri gelirler ve ödemeleri gereken vergi miktarı temettuat defterlerine kaydedilmiştir. Kazanın ekonomik durumu ile ilgili verilerin tespitinde bu defterler kullanılmıştır. Nüfus defterlerinden yaptığımız tespitlere göre kazada nüfusun tamamının Müslüman ahaliden oluştuğu, büyük bölümünün kazaya bağlı köylere dağılmış olarak yaşadığı, 70 ve üzeri nüfusun çok az olduğu görülmüştür. Temettuat defterlerinden elde edilen tespitlere göre de kaza ekonomisinin tarım ve hayvancılığa dayalı olduğu,çok tahıl tarımı yapıldığı, hane sahiplerinin daha çok 50 dönüm ve altında toprağa sahip küçük çiftçilerden oluştuğu anlaşılmıştır.