19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi
Yazarlar: Ziya Çağlar YURTTANÇIKMAZ, Hatıra SADEGHZADEH EMSEN
Konular:İktisat
Anahtar Kelimeler:Bulaşma etkileri,Borsalar arası geçişkenlik,VAR analizleri
Özet: Bir ülke veya bölgede ortaya çıkan ekonomik veya finansal yüksek düzeyli dalgalanmalar kriz olarak tanımlanmaktadır. Krizin bir ülke veya bölgeden bir başka ülke veya bölgelere yansıması ise bulaşma, yayılma veya domino etkileri olarak tanımlanmaktadır. Dünyanınkalabalık nüfuslu ülkesi olan Çin’de ortaya çıkan virüs, Çin’in sosyo-kültürel ve ekonomik ilişkilerinin yüksekliğine bağlı olarak tüm insanlığı tehdit eder hale gelmiştir. Büyük bir ekonomide ortaya çıkan negatif ve derin şoklar, benzer şekilde tüm dünyaya yayılabilmektedir. Bulaşma etkileri üzerine literatür de özellikle küreselleşmenin nimetlerine karşılık külfetinin varlığına işaret etmektedir. Külfet boyutunu “ABD hapşırınca, AB nezle olur” şeklinde kısaca özetlemek mümkündür. Yani küresel sisteme entegre ekonomiler küresel iklimdeki olumluluktan pozitif yönde etkilenirken, olumsuzluktan da negatif yönde ve daha derin bir şekilde etkilenmektedirler. Bu yönüyle küresel ekonomiye entegre olmuş Türkiye’de BİST100 endeksinin degüçlü aktör konumundaki ABD borsasından doğrudan etkilenme olasılığı söz konusudur. Ancak, ABD ekonomisinden yayılma etkilerinin ekonomik güç açısından benzer ekonomilere veya coğrafi ve sosyo-kültürel yakın ekonomilere daha fazla etki yaptığına dair yaygın literatürün varlığından bahsedilmektedir. Bu çerçevede ABD S&P’den Almanya borsasına ve buradan da BİST100’e; yine kırılganlık açısından da ABD S&P’den Brezilya ve Rusya borsasına ve buradan da BİST100’e etkilerin olması beklenmektedir. VAR analizlerinde BİST100 endeksinin çok güçlü bir şekilde ABD’den ve kırılgan ekonomiler kategorisindeki Brezilya borsasından etkilendiği görülmüştür. İkinci kategoride de yakın ilişkili olduğu Almanya ve Rusya borsalarının etkilerinin olduğu dikkat çekmektedir. Türkiye borsasının yakın ekonomik ilişki ve kırılganlık açısından kendisine benzer ülkelerdeki değişkenliklerden etkilendiği görülmüştür.