Arkhaia Anatolika Anadolu Arkeolojisi Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: Ebru Fatma FINDIK
Konular:-
DOI:10.32949/Arkhaia.2021.26
Anahtar Kelimeler:Myra,Izans,Ziz Nikolaos Kilisesi,Uğla rozet,Üneş motifi,Ol Invictus,Yra,Izans,Ziz Nikolaos Kilisesi,Uğla rozet,Üneş motifi,Ol Invictus
Özet: Bu makalede Aziz Nikolaos Kilisesi kuzey ve kuzeydoğu ek yapıların cephesinde bulunan tuğla rozetlerin kökeni, kronolojisi ve sembolik anlamı tartışılmıştır. Aziz Nikolaos Kilisesi ek yapıları, 1989-2009 yılları arasında, Prof. Dr. S. Y. Ötüken tarafından yürütülen kazılarda tümüyle açığa çıkarılmıştır. 2000 yılında “Demre-Myra Aziz Nikolaos Kilisesi Kuzey Ek Yapısının Yeni Bir Değerlendirmesi” başlıklı makalede kuzey ek yapısının mimarisi, mimari plastik taş eserleri, seramik ve sikke buluntuları değerlendirilmiştir. Yayında kuzey ek yapısının K5 mekânı cephesindeki tuğla rozetten bahsedilmiş ancak motif detaylı bir çalışmaya konu olmamıştır. Tuğla rozetler özellikle Orta ve Geç Bizans Dönemi’nde başkent Konstantinopolis (İstanbul), Anadolu, Balkanlar, Yunanistan ve Ege adalarındaki yapıların cephesinde karşımıza çıkar. Bu tip tuğla rozetler saray, kilise, episkopeion, kule, kale ve çeşme gibi çok farklı işleve sahip yapılarda uygulanmıştır. Benzer motifin Beylikler ve Erken Osmanlı Dönemi yapılarında yaygın oluşu, motifin sürekliliğine işaret ettiği gibi Bizanslı ustalarca yapıldığına dair bir tartışma yaratır. Araştırmacılar tarafından benzer tuğla süslemeler ‘rozet, güneş motifi, ışık sembolü, güneş kursu, disk, güneş diski ve yuvarlak motifler’ gibi farklı şekillerde adlandırılmıştır. Yayınlarda motifin terminolojisi, sembolik anlamı, köken ve kronolojisi konusunda ortak bir görüş olmadığı dikkati çeker. Bu çalışmada Aziz Nikolaos Kilisesi kuzey ve kuzeydoğu ek yapılarının cephesindeki tuğla rozetler farklı coğrafyalardan örneklerle detaylı bir şekilde karşılaştırılmıştır. Kilisenin kuzeydoğu ek yapısı, cephesindeki tuğla rozet boyalı ve orijinal motifin belirlenebildiği ünik bir örnek olması açısından önemlidir. Bu bağlamda kuzey ve kuzeydoğu ek yapıdaki rozetler ilginç sonuçlar ortaya koyar. Amacımız motifin kökeni ve kronolojisini belirleyerek, pagan inanış kaynaklı olduğu düşünülen motifin sembolik anlamının Erken Hristiyanlık Dönemi’nde nasıl dönüştürüldüğünü örneklerle ortaya koymaktır. Bu bağlamda 3. yüzyıldan itibaren Roma’da yaygınlaşan Yenilmez Güneş/Sol Invictus inancının Hristiyanlık üzerindeki etkileri araştırmacıların görüşleri çerçevesinde tartışılmıştır. Sonuçların gelecekte bu konuda yapılacak benzer çalışmalara önemli bir referans oluşturmasını umuyoruz.