Arkhaia Anatolika Anadolu Arkeolojisi Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: Esen KAYA
Konular:-
DOI:10.32949/Arkhaia.2020.23
Anahtar Kelimeler:Anadolu,Inyatürleştirme,Inyatür kaplar,Ült konteksti,Dak,Nadolu,Inyatürleştirme,Inyatür kaplar,Ült konteksti,Dak
Özet: Son yıllarda artan bir ilgiyle çalışılmaya başlanan minyatür nesneler, ev, mezar ve kült kontekstinde karşılaşılabilen bir buluntu grubunu teşkil ederler. Süregiden tanım ve terminoloji oluşturma çabaları, minyatürleştirme olgusunun ardında yatan zihin yapısının keşfine yönelik çözümleme girişimleri, bu nesnelerin doğasına dair kavrayışımız üzerinde etkili olmuştur. Minyatür kaplar minyatürleştirmenin dinsel bağlamda sıklıkla ve genellikle büyük miktarlarda karşılaşılan ifadelerindendir. Önceleri daha çok gerçek boyutlu muadillerinin ekonomik temsilleri olarak görülen bu kaplar, şimdilerde gerçekliğin hissiyat doğrultusunda manipüle edilmesine vesile olan nesneler olarak değerlendirilmektedir. Bu çalışmada, Anadolu’da minyatür kapların dinsel bağlamda kaydedildiği merkezler taranarak, seçilmiş örneklerle alandaki çalışmalara üst bakış sağlanması amaçlanmıştır. Çalışmanın ilk kısmında minyatürleştirme olgusu ve minyatürlere dair çözümlemelere yer verilmiş, kült kontekstinde ele geçen minyatür kapların bağlamdaki temsiline odaklanılmıştır. Bu nesnelerin buluntu durumu, düzenlemesi, işlevselliği, miktarı, hangi hissiyatı aktardığı ve ritüeldeki rolü üzerine çıkarımlar aktarılmıştır. Çalışmanın ikinci kısmında ise Anadolu’da minyatür kapların kült kontekstinde ele geçtiği merkezlerden belirli bir örüntü takip edilebilen örnekler aktarılmıştır. Minyatür kaplar çoğu durumda orijinal konumu ve düzenlemesi içerisinde değil, depozitlerde yığınlar halinde ele geçmektedir. Bu durum, bağlama göre anlam kazandığı varsayımından hareketle değerlendirilen bu nesnelerin anlamlandırılmasını güçleştirmektedir. Ancak in situ olarak kaydedilen bazı istisnai kontekstler, minyatür kapların dinsel bağlamdaki düzenlemesini yansıtmasının yanı sıra, kutsal alanın kimliklendirilmesi ve/veya mekandaki ritüelin tanımlanmasında, insan davranışına dair çıkarımlara ulaşılmasında etkili olabilmektedir. Belirtilen coğrafyanın çeşitli merkezlerinden gelen bu örneklere konu olan buluntu gruplarının tanımlı kutsal alanlar içerisinde ele geçtiği durumlar olduğu gibi; zaman zaman kap formu, yanındaki diğer buluntular ve düzenleme itibariyle bulunduğu konteksti tanımlayacak ve “kutsallık” atfedecek şekilde karşımıza çıkabildiği de kaydedilmektedir.