Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi

Yazarlar: Şennur ŞENEL

Konular:Beşeri Bilimler, Ortak Disiplinler

Anahtar Kelimeler:Osmanlı-İran ilişkileri,Trabzon,Osmanlı diplomasi tarihi,Konsolosluk (şehbenderlik)

Özet: Diplomasininönemli unsuru olan elçilikler ve bunların yan ve alt kolları olan maslahatgüzarlar ile özellikle ticari konularla ilgili olarak konsolosluklar (şehbenderlikler) devletlerarası/milletlerarası ilişkilerde önemli rol oynamışlardır. Resmi kaynaklara göre Osmanlı devletinin İran’daki ilk daimî büyükelçisi 1835 yılında atanan Esad Efendi’dir. 1849 yılında da Tahran’da ilk Türk büyükelçiliği resmen açılmıştır. Trabzon’da ise 1853 yılında İran konsolosluğunun bulunduğu bilinmektedir. İran’ın gerek Trabzon’da gerekse diğer Osmanlı şehirlerinde açmış olduğu konsolosluklar genel olarak, o bölgede ikamet eden İran tebaasının iş ve ihtiyaçlarını görmek, tüccarların problemlerini çözmek, istihbari faaliyetlerde bulunmak gibi sorumlulukları bulunuyordu. Ancak Trabzon’daki İran konsolosluğunun açılmasındaki temel sebep İran tebaasının ihtiyaçlarını çözmekten ziyade kentin ticari liman olma özelliği itibariyle ticaret merkezlidir. Makalede, tarihi, coğrafi ve kültürel anlamda birbirine yakın iki komşu devletin, Osmanlı ve İran devletlerinin ilişkilerine, 1878-1923 tarihleri arasında Trabzon’daki İran konsolosluğunun faaliyetleri çerçevesinde arşiv belgelerine dayalı olarak katkı sağlanmak amaçlanmıştır.

---