Uluslararası İdil - Ural ve Türkistan Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: Beytullah KOCABAŞ
Konular:Sosyal
Anahtar Kelimeler:Kreşin Tatar Türkçesi,Kreşin Tatar Halkı,Kreşin Tatar Kültürü
Özet: Türkler İdil-Ural bölgesinde İdil-Bulgar Devleti (8.-14. Yüzyıllar), Altınordu Devleti (13.-15.Yüzyıllar) ve Kazan Hanlığı (1437-1552) gibi büyük çapta devletler kurmuşlardır (Özkan: 2014; 216). İdil-Ural bölgesinde yaşayan, soy bakımından Bulgar ve Kıpçak Türklerine dayanan Tatar Türklerine Orhun yazıtlarından günümüze kadar rastlanmaktadır (Özkan:2014; 230). Çinliler, Cengiz Han öncesi Moğolca konuşmayan halka dâhi tüm Moğollara “Tatar” adını verdikleri gibi bazen de Orta Asya coğrafyasında Türkçe konuşan tüm topluluklara “Tatar” adını vermiştir. Aynı zamanda Moğolca konuşan ulusların hepsine Ta-ta (Tatar) dedikleri gibi Tatarları; Ak Tatarlar, Kara Tatarlar ve Yabani Tatarlar olmak üzere medeni durumlarına göre sınıflandırmışlardır. İslam coğrafyasında yazılmış olan eserlerde Tatar ismine nadiren rastlanmakla beraber Tatar ismi Moğollar için kullanılmıştır. Ermeni ve Gürcü tarihçiler de Moğolları Tatar ismiyle anmışlardır. Öte yandan Kaşgarlı Mahmut Tatarların Türk olduğunu belirtir ve yaşadıkları yeri de haritasında belirtir. Ayrıca Tatar halkının ayrı bir dilleri olduğunu da belirtmiştir. (Sümer: 2011; 168-169). Türk-Tatar birliği içerisinde yer alan ve Hrıstiyan olmaları sebebiyle diğer Tatarlardan farklılık gösteren Kreşin Tatarları 16.- 17. yüzyıllarda ve 18. yüzyılın ilk yarısında baskılar sonucu vaftiz edilerek Hrıstiyanlaştırılmıştır; ancak daha sonra 20. yüzyılın ilk dönemlerinde hürriyet ortamının oluşmasıyla bir kısmı Müslümanlığa geçmiştir. Hrıstiyan Tatarlar olarak bilinen Kreşin veya Krıyaşen Tatarları etnik ve dil özellikleri olmak üzere Molkeev, Çittopol, Batı-Kam, Elabuık, Mengel, Bakalin ve Nogeybek olmak üzere yedi gruptan meydana gelmektedir (Özkan: 2014; 235). Kreşin Tatar Türkçesi (Dil, Kültür, Tarih) adlı eser Elazığ Fırat Üniversitesinde öğretim üyesi olan Prof. Dr. Ercan Alkaya’nın ve Kazan (İdil boyu) Federal Üniversitesinde öğretim üyesi olan Doç. Dr. Zoya Kirillova’nın yapmış oldukları çalışmadır.