Journal of Analytic Divinity
Yazarlar: Sıddık AĞÇOBAN
Konular:Din Bilimi
DOI:10.46595/jad.930831
Anahtar Kelimeler:Din Sosyolojisi,Delilik,Toplumsal Delilik,Foucault,Kur’an
Özet: Delilik, “klinik delilik” ve “toplumsal delilik” olmak üzere ikiye ayrılabilir. Klinik olan, kişinin akli dengesinin bozulmasından kaynaklı insani bir durumdur. Diğeri ise sosyal olarak inşa edilir. Foucault, deliliğin ikinci türüne odaklanmaktadır. Onun delilik hakkında yazdıkları bir nevi “toplumsal delilik”i tanımlama çabası olarak değerlendirilebilir. Bu çalışmada peygamberlere yönelik delilik ithamı, sosyal olarak inşa edilen delilik örneklerinden biri olarak ele alınmakta ve ispatlanmaya çalışılmaktadır. Çalışmada bu itham yoluyla peygamberi “akıldışı” ve “toplumdışı” ilan etmek suretiyle nübüvvet mesajını etkisiz hale getirmenin hedeflendiği ileri sürülmektedir. Delilik yönündeki ithamlar peygamberlerin karşılaştıkları en ağır sosyal kısıtlamalardan biri olmuştur. Çünkü bu bir toplumsal mahkûmiyet biçimidir ve peygamberi yalnızlaştırmaya yönelik etkili bir araçtır ve (başarılı olduğunu varsaymak koşuluyla) peygamberin toplumdaki imajını bir meczuba, kâhine veya büyücüye çevirebilme potansiyeli vardır. Bu da bir dini mesajın topluma sirayet edemeden yok olması riskini doğurur. Peygamberlerin bu girişim karşısında nasıl çaresiz kaldıkları çalışmamızda ele alınmaktadır. Çalışmamızdaki önemli tespitlerden biri de sosyal olarak inşa edilmiş bir delilik söylemi karşısında onu geçersiz kılacak akıllılık (yani deli olmama) söyleminin de yine sosyal olarak inşa edildiğine yönelik çabadır. Gerek delilik söylemi gerekse akıllılık söylemi ikisi de peygamberin kişisel aklından bağımsız şekilde tamamen sosyolojik olarak var olur. Bunu Hz. Peygamberin hayatında açık şekilde gözlemleyebilmekteyiz. Çalışmanın bakış açısı Foucaultcu bir sosyolojik perspektiftir. Veri kaynağı Kur’an ayetleridir. Yöntemi söylem analizidir. Hem sosyoloji hem de Tefsir biliminin yöntem ve rezervinden yararlandığı için disiplinlerarası sayılabilir.