Rast Müzikoloji Dergisi

Yazarlar: Ferhat ÇAYLI

Konular:-

Anahtar Kelimeler:Müzik teorisi tarihi,Edvâr,Girift,Çeng,Mandalsız kanun

Özet: Makamsal müzik teorisi tarihine ilişkin çalışmalar, umut verici şekilde günbegün artmaktayken, hâlâ bu alanda aydınlanmayı bekleyen pek çok konunun var olduğunu görmekteyiz. Bu çalışmada, şimdiye kadar kısmen gölgede kalmış olduğunu düşündüğümüz bir kavramı, daha doğrusu bir icra tekniğini aydınlığa kavuşturmaya çalışacağız. On beşinci yüzyıl civarında yaşamış bir müzik teorisyeni olan Hızır bin Abdullah’ın Kitâbü’l Edvâr isimli eserinin içinde, “Giriftnâme” olarak adlandırdığı bir bölüm bulunmaktadır. Söz konusu bölümde, çeng ve kanun gibi “açık telli” çalgılarda farklı dizilere sahip makamların icra edilebilmesinin veya tek bir makamın farklı perdeler üzerinde icra edilebilmesinin yolları tarif edilmektedir. Hızır bin Abdullah, bu işlemleri kimi zaman bazı tellerin akordunun değiştirilmesi yoluyla, kimi zaman da “girift” adı verilen bir teknik üzerinden tarif etmektedir. On beşinci yüzyıl civarında yazılmış olan çeşitli kaynakları incelediğimizde, “açık telli” çalgılar özelinde kullanılmış olduğunu gördüğümüz girift ifadesinin, “eşiğe yakın bir noktadan telleri tırnakla ittirerek sesi tizleştirmek” mantığına dayalı bir icra tekniğine işaret ettiği sonucuna ulaşmaktayız. Bu çalışmada, Hızır bin Abdullah’ın Giriftnâme’sindeki tariflerden bir tanesi, hem yeniden akortlama yoluyla, hem de “girift” tekniğinin kullanılması yoluyla açıklanmıştır.

---