Rast Müzikoloji Dergisi
Yazarlar: Erhan TEKİN
Konular:Müzik
DOI:10.12975/pp2444-2470
Anahtar Kelimeler:Halit recep (önüt) arman,Afganistan,Bando,Fanfar,Morso,Marş
Özet: Aydınlanma Çağı ve Fransız İhtilali ile başlayan milliyetçilik ve modernizm düşüncesi, Türkiye ve Afganistan gibi geleneksel bir toplumdan modern bir topluma geçiş yapan ulusdevletleri etkiledi. Afganistan’da Kral Amanullah Han (1862-1960) döneminde (1919-1929) yapılan reform hareketleri ve Türk-Afgan dostluk ilişkileri sonucu çeşitli alanlarda uzmanlar Afganistan’a gönderildi. Bu ikili ilişkiler çerçevesinde devam eden Afgan ordusunun modernleşmesi kapsamında gönderilen askerî heyetin içerisinde askeri müzik alanında da eğitici personel bulunmaktaydı. Askerî bando şefi, müzik öğretmeni ve besteci Halit Recep (Önüt) Arman (1902-1981), 1933-37 ve 1938-42 yılları arasında iki kez Afganistan’a askeri müzik ve bando çalışmaları için görevli olarak gönderildi. Afganistan’da bulunduğu yıllarda mızıka ve fanfar takımları teşkil etmiş, bando personeline müzik teorisi, nota okuma ve enstrüman dersleri verdi. Nümûne Mızıkası adlı kraliyet bandosunu kurdu, Mızıka Mektebi açtı ve alaylarda fanfar takımları teşkil etti, müzik kursları açtı ve kraliyet bandosu şefliğini yaptı. Eğitim-öğretim, bando ve fanfar takımları tören duruş ve geçişi gibi hususlarda enstrümanlar için metotlar yazdı. Bando çalgıları için Farsça yazılan metotlarda, çalgılar için perde ve aralık çalışmaları, küçük morsolar, egzersizler, tören vaziyetleri ve Arman’ın yirmiden fazla bestesi bulunmaktadır. Beşiktaş Deniz Müzesi ve Arşivi’nde elde edilen Farsça belgeler ışığında, önce belgelerin transkripsiyonları yapılarak ulus-devlet ve modernleşme temeline dayalı olarak konu incelendi. Bu inceleme sonucunda şimdiye kadar literatürde mevcut olmayan ve bilinmeyen Halit Recep Arman’ın 12 adet bestesi ve 12 adet morso denilen küçük müzik eseri tespit edildi. Tarihsel müzikoloji alanında yazılan bu makalede, Arman’ın yeni bestelerinin yanı sıra modernleşme ile değişen Afgan askeri müzik kurumları, fanfar ve bando toplulukları alanında da yapılmış olan çalışmalar incelenmektedi.