Rusya Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: ["Kirill NAZARENKO"]
Konular:-
DOI:10.48068/rusad.1211499
Anahtar Kelimeler:Rusya,Türkiye,İstanbul ve Çanakkale boğazları,Karadeniz donanması,Muharebe gemileri
Özet: Boğazlar meselesi XIX. yüzyıl boyunca Rusya İmparatorluğu’nun gündeminde yer etmiştir. Özellikle 1877-1878 Rus-Türk Savaşı’ndan sonra, Osmanlı İmparatorluğu’nun iyice gücünü kaybettiği bir dönemde bu mesele Rus dış politikasının en önemli gündem maddelerinden biri haline gelmiştir. Birinci Dünya Savaşı arifesinde vuku bulan uluslararası krizler ve savaş sırasında İstanbul’un başka bir gücün eline geçebileceği ihtimali Rusya’da endişelere sebep olmuştu. Böyle bir duruma engel olmak ve Karadeniz’e yabancı donanmaların girişine izin vermemek için yapılacak bir çıkarma harekâtı kapsamında İstanbul Boğazı’nı işgal planları hazırlanmıştı. Bir çıkarma harekâtının başarılı olabilmesi için başlıca koşul (XX. yüzyılın başlarında askerî denizcilik teorisyenlerinin de belirttiği gibi) denize hâkim olmak; denize hâkim olabilmenin temel önkoşulu ise savaşı kazanmaya muktedir bir muharebe gemisi filosuna sahip olmaktı. Bu nedenle Karadeniz’de Rusya ve rakiplerinin (Türkiye ve Türkiye’nin lehine müdahale etmesi muhtemel görülen Avusturya-Macaristan) muharebe gemisi filoları arasındaki denge, çıkarma harekâtı için hazırlanmanın mantıklı olup olmadığını belirleyen en önemli koşuldu. 1910 yılına kadar Rusya İmparatorluğu Karadeniz’deki üstünlüğünü korudu, ancak Avusturya-Macaristan’da dretnotların inşası ve bunların Türkiye tarafından sipariş edilmesi güç dengesini kökten değiştirdi. Bu nedenle 1880-1890’lı yıllarda çıkarma harekâtına aktif bir şekilde hazırlanıldı, üstelik bizim görüşümüze göre bu hususta en büyük başarı 1896-1897 yıllarında elde edilebilirdi. Fakat Rus yönetiminin dikkatini Uzak Doğu’ya kaydırması, Rus-Japon Savaşı’nda alınan yenilgi sonra da Avusturya-Macaristan ve Türk donanmalarının güçlenmesi sebebiyle geçici olarak çıkarma fikrinden vazgeçmek zorunda kalındı. Birinci Dünya Savaşı sırasında çıkarma harekâtı tekrar gündeme geldiyse de bu çeşitli nedenlerden dolayı gerçekleşemedi. Bu çalışmada Rus- Karadeniz, Türk ve ayrıca Avusturya-Macaristan muharebe gemileri güç dengesi açısından incelenmiştir. Güç dengesinin daha iyi anlaşılabilmesi için çalışmanın sonuna Rusya, Türkiye, Avusturya-Macaristan’a ait gemilerin taktik ve teknik özelliklerini gösteren tablolar eklenmiştir