Rusya Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: Gregory AFANASİEV
Konular:Tarih
DOI:10.48068/rusad.881118
Anahtar Kelimeler:Rusya tarihi,Pandemi/salgın,Kolera,Salgınla mücadele,Karantina,Sağlık,Hijyen,Sanitasyon
Özet: Makale 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın başlarında Batı Avrupa’nın büyük ülkelerinin ve aynı zamanda Rus ve Osmanlı İmparatorluklarının yerleşim bölgelerinde etkisini gösteren 5 kolera salgını boyunca devlet kurumlarının, bilimsel-tıbbi merkezlerin ve kamu kuruluşlarının salgınla mücadeledeki gelişim dinamiklerini ve yapılarının karşılaştırmalı analizini konu edinmektedir. Sosyal, kültürel, politik yaşamın kendine has özelliklerindeki farklılık ve bununla birlikte tek bir gelişme vektörüne doğru genel yönlendirme, sadece genel bilimsel manada analizi mümkün ve güncel hale getirmez; aynı zamanda hâlihazırdaki korona salgınına (covid-19) karşı ortaya konan mücadelede de uygulanabilir. Bu karşılaştırmalı inceleme; Rus, Amerikan, İngiliz ve Türk tarih yazımının bütüncül bir analizi ile inşa edilmiştir. Çalışmada, bir salgına karşı strateji geliştirilmenin her zaman toplumda var olan kabul eğilimlerinde ve acil durumlara tepkide ve olağanüstü durumlarda; küresel “meydan okumalara” karşı verilen “cevapların” formatları veya biçimlerinde olayların gelişimi sırasında sadece belirli ayarlamalar, eklemeler, güncellemeler, özel yenilikler ve uygulamaların sonuç verdiği ortaya konulmaktadır. Belirlenen stratejiye duyulan güven veya bu stratejinin arayışı, seçilen yolun uyumu veya sosyal eğilimler için aranması bu hususta büyük rol oynar. Şöyle ki, doğası gereği Batı Avrupa ülkelerindeki genel durumun, 19. yüzyılın başlarına kadarki bir dizi toplumsal belirtisi (sekülerizm, bilimin lider rolü ve onun kendi kendine gelişme potansiyeli, sivil toplum kuruluşlarının ve toplum yaşamının gelişmişliği) yalnızca salgın karşıtı politika algoritmaları arayışının seçilen yönlerini güçlendirdi. Yavaş elde edilen sonuçlara rağmen bu hem kolera ile mücadelede hem de bir bütün olarak toplumda tıbbın gelişiminde olumlu değişimlere yol açtı (sağlık sistemi, sosyal hijyen, sanitasyon, önleyici aşılama vd.). Rus İmparatorluğu’nda ise batı Avrupa’nın arayış yoluna benzer genel eğilimler sırasında bu toplumsal yapıların gelişimindeki düzensizlik iktidar, tıp ve toplum ilişkilerindeki tutarsızlık 20. yüzyılın başına kadar devam etti. Ulusal sağlık sisteminin genel organizasyonu çerçevesinde belirli alanlardaki önemli başarılara rağmen ülkenin coğrafi koşulları da koleraya karşı önlemlerin etkili bir şekilde uygulanmasına mani olmuştur. Sistemin tüm halkalarının oluşturulmasına ve etkinliğinin korunmasına rağmen, 19. Yüzyıl Osmanlı toplumu koşullarında salgına karşı etkili bir müdahale sistemi geliştirebilecek ulusal sağlık sisteminin oluşmasını engelleyen birçok etken mevcut idi. Bunları şu şekilde sıralamak mümkündür: Osmanlıya karşı zorlu koşullardaki dış politika baskısının Avrupa'nın salgın karşıtı uygulamalarına geçişi Osmanlıda engellemesi; yeniliklerin harekete geçirilebilmesi için bir sosyal temelin neredeyse tamamen yokluğu veya bunların toplum nezdinde birincil derecede önemli görülmemesi; yeni ilkelerin, kurumların, tekniklerin, uygulamaların ve kuralların topluma kitlesel ve katı bir şekilde sokulmasına sosyal sistemin hazırlıksızlığı.