Rusya Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: Tamılla ALIYEVA
Konular:Edebiyat
Anahtar Kelimeler:Rusça nesir,Azerbaycanca düzyazı,Mitoopoetik,“eşik” karakteri,Düzenbaz,Mit yapımı,Yüzyılın dönüşü
Özet: Makale, XX-XXI. yüzyılların başında Azerbaycan ve Rus gerçekçi nesirlerinin mitoopoetik yönünün genel tipolojik özelliklerini incelemektedir. Rus ve Azerbaycan Türkü yazarlarının eserlerinde mit yapmanın gelişimindeki tarihsel bağlam ve ana eğilimler, ilgili dönemin geleneksel-metaforik düzyazının oluşumu ve şiirsel özgünlüğüne değinilmektedir. Ünlü yazarların eserlerinde geçişkenliğin nedeni ve “eşik” kişiliğinin imgesi ayrı ayrı incelenmiştir. Bu güncel bilimsel problemin daha fazla araştırılmasının yönleri belirtilmiştir. XX-XXI. yüzyılların sonunda Azerbaycan ve Rus edebiyatında, kültürde, totaliter Sovyet sosyal sisteminin krizi, egemen ortodoks ideolojisi ve sosyalist gerçekçiliğin metodolojisi ile ilişkilendirilen mitolojik dünya görüşünün özelliklerinde mite ilgi olduğu belirtilmektedir. XX-XXI. yüzyılın başlarında gerçekçi nesir sisteminin şiirsel şiir sisteminin kardinal yenilenmesi ve derin dönüşümü sürecinde dünyanın mitoopoetik algısının rolü dikkate alınır. Bu açıdan bakıldığında, temel dikkat, geçişin arketipsel güdüsüne ve modern edebi mit yapımında alaka düzeyi tarihin geçiş dönemine ait olan “eşik” karakterlerin mitoopoetik imgelerine verilir. Yüzyılın başında Azerbaycan ve Rus düzyazılarında ve genel olarak eski Sovyet halklarının kurgusunda geçişkenlik ve eşik karakter güdüsünün yaygınlaşması, tam da geçen yüzyılın 60’lı yıllarının başlarında başlayan Sovyet tarihinin ilgili döneminin dönüm noktasından kaynaklanıyordu. Makale, I. Shikhla, V. Shukshin, V. Belov, Anar, Yu. Samedoğlu, P. Proskurin, L. Ulitskaya'nın genetik köklerini ve “eşik” karakterlerinin dış koşullar, dönemin dönüm noktası olan koşullarını incelemektedir. Bu ikili kişiliklerin her zamanki kıyılarından koptuğu, ancak maksimalist karakterlerin başka değerleri kabul etmeye, başka bir topluluğa katılmaya hazır olmadığı gösterilmiştir. Bu açıdan bakıldığında, Simurg (M. İbrahimbekov “Ve daha iyi bir erkek kardeş yoktu”), Ahmed-veteriner (M. Süleymanlı “Ahmed-saygıdeğer bir bek olur”), İvan Afrikanoviç gibi Azerbaycan ve Rus nesirlerinin kararsız kahramanlarının karşılık gelen nitelikleri (V. Belov “Olağan iş”), Robert Viktorovich (L. Ulitskaya “Sonechka”), Kervanbashy, Gadzhi Mir Hasan ağa Seyakh (K. Abdulla “Büyücüler deresi”).