Kocaeli İlahiyat Dergisi
Yazarlar: ["Yıldırım KARADENİZ"]
Konular:-
DOI:10.5281/zenodo.8032821
Anahtar Kelimeler:Cüz,Cilt,Tezyinat,El Yazması,Safevi
Özet: 16. yüzyıldan 18. yüzyılın başlarına kadar İran coğrafyasında hâkimiyet süren Safevi Devleti, kendinden önce bu coğrafyada yer alan, bilhassa Timurlu Akkoyunlu ve Türkmen üslubundan gelen sanatçılarla tezhip sanatının gelişmesine önemli katkı sağlamışlardır. Safevi sanatı, 1514 yılında Çaldıran Meydan Muharebesi’yle Osmanlı sanatıyla ilişkisi başlamış, Tebriz ele geçirildikten sonra buradaki el yazması eserlerin sanatçılarla beraber İstanbul’a getirilmesi ve Acem ustaları bölüğünün kurulmasıyla Osmanlı ve Safevili sanatçılar arasında bir etkileşim olmuştur. Özellikle bu dönemde üretilen el yazması eserler arasında Kur'ân-ı Kerimler ile Kur’an cüzleri başta gelmektedir. Bu makalede Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi’nde bulunan 15. yüzyılın ikinci yarısı ilâ 16. yüzyıl Safevi tezyinatına örnek teşkil eden 318 envanter numaralı eser, dönemin süsleme özelliklerini ortaya çıkarmak amacıyla incelenmiştir. Eserin tezyinatında görülen renk, motiflerin; formu, ebatları, yoğunluğu ve çeşitleri gibi unsurlar, bilhassa Safevi dönemi tezyinat üslubunun karakteristik özelliklerini yansıtmasının yanı sıra farklı üslupların birbiriyle olan etkileşimini göstermesi bakımından da oldukça önemlidir. Bu nedenle eser tezhip ve cilt sanatı bakımından makalede ele alınmış olup, tezyinatı analiz edildikten sonra Safevi dönemi üslup özellikleri görülen diğer kütüphanelerdeki yazma eserlerle tezyinat açısından değerlendirilmiştir. Hem iç hem dış kapak hem de sûre başı süslemeleri bakımından oldukça zengin bir bezemeye sahip olan cüzün renk, desen ve kompozisyon anlayışı benzer Safevi el yazmalarıyla karşılaştırılarak eserlerin Safevi tezyinatı içindeki yeri ortaya konmaya çalışılmıştır.