Gelişim ve Psikoloji Dergisi
Yazarlar: Melike ACAR, Ayşe YILDIZ
Konular:Gelişim Psikolojisi
DOI:10.51503/gpd.884009
Anahtar Kelimeler:Sosyal Dışlama,Çocukların sosyal yargıları,Mutlu fail,Ahlaki duygular
Özet: Ahlaki ve sosyal sorgulamanın gelişiminde duyguların anlamlandırılması ve duygu atıflarının da önemli rol oynadığı bulunmuştur (Arsenio, 2014). Bu araştırmanın ilk amacı, çocukların toplumsal cinsiyet ve etnisite bağlamında akran dışlanmasına yönelik yargılarını incelemektir. Buna ek olarak erken çocukluk ve ilkokul yıllarının ilk yarısında gözlemlenen “Mutlu Fail” (Arsenio ve Lover, 1995; Keller vd., 2003) olgusunun Türkiye çalışma grubunda da görülüp görülmediği akran dışlanması bağlamında araştırmaktır. Araştırmada karma araştırma deseni kullanılmış, katılımcı çocuklarla çevirimiçi bir platform üzerinden birebir görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Yapılan görüşmelerde özel bir ilkokulda ikinci sınıf öğrencisi olan toplam 24 (12 kız ve 12 oğlan) çocuk, cinsiyet ve etnisite bağlamlarında oyun grubundan dışlanmayı anlatan varsayımsal hikayeleri değerlendirmişlerdir. İlk olarak çocuklara cinsiyet ve etnisite bağlamlarında bir oyun grubundan dışlanmaya yönelik yargı ve gerekçeleri sorulmuştur. Ayrıca, oyun grubunda sadece bir kişilik yer kaldığında çocukların akran tercihinin iç-gruptan mı, yoksa dış-gruptan yana mı olduğu araştırılmıştır. Sonuçlar, çocukların her iki hikayede de oyun grubundan dışlanmayı olumsuz olarak değerlendirdiğini, çocukların cinsiyet ve etnisite bağlamlarında oyun grubundan dışlanmayı değerlendirirken ahlaki normları gerekçe olarak kullandıkları göstermektedir. Her iki hikayede de çocuklar, oyun grubuna dahil olmayan çocuğa olumsuz duygular (örneğin, üzgün, yalnız) atfetmişlerdir. Öte yandan mutlu fail olgusu ortaya çıkmış, katılımcı çocukların hikayedeki akranını dışlayan çocuklara olumlu duygular atfetmeye daha meyilli oldukları gözlenmiştir. Genel olarak bu çalışmanın sonuçları bize, katılımcı çocukların sosyal dışlanmayı değerlendirirken evrensel bir sorgulama örüntüsü kullandıklarını göstermektedir.