Türkiye Entomoloji Dergisi
Yazarlar: İlker KEPENEKÇİ, Dolunay ERDOĞUŞ, Pervin ERDOĞAN
Konular:-
DOI:10.16970/ted.84688
Anahtar Kelimeler:Kök ur nematodu,Meloidogyne incognita,M. javanica,Bitkisel ekstraktlar,Domates
Özet: Sebzelerin önemli zararlılarından biri olan ve bitki köklerinde urlar meydana getirerek ekonomik bağlamda ürün kayıplarına neden olan kök-ur nematodları (Meloidogyne spp.) (Tylenchina: Meloidogynidae) (KUN) kıyı bölgelerimiz başta olmak üzere örtü altı sebze yetiştiriciliği yapılan tüm alanlarda yaygın olarak görülmektedir. Bu çalışmada, Capsicum frutescens, Hyoscyamus niger (Solanaceae), Melia azedarach (Meliaceae), Xanthium strumarium ve Achillea wilhelmsii (Asteraceae) bitkilerinden elde edilen bitkisel ekstraktların KUN'lere karşı etkileri araştırılmıştır. İlk çalışmalar laboratuvar-petri (in vitro) denemleri olarak yürütülmüştür. Denemlerde Meloidogyne incognita kültüründen elde edilen yumurta, yumurta paketleri ve 2. dönem larvalar (L2)'ına karşı ekstraktlar 6 farklı konsantrasyonda (0.5, 1.0, 1.5, 3.0, 6.0 ve %12.0) kullanılmıştır. H. niger, X. strumarium ve M. azedarach'nın 3.0, 6.0 ve %12.0 konsantrasyonları yumurta açılımına ve L2 (larvaya toksisite)'ye %100 etkili bulunmuştur. Diğer çalışmalar olan sera-saksı denemelerinde M. javanica kullanılmış; her bir bitki kökündeki yumurta paketi sayısı (I), bitkinin boyu (II), bitkinin yaş (III) ve kuru ağırlığı (IV), kök yaş (V) ve kuru ağırlığı (VI) parametreleri değerlendirilmiştir. Sera-saksı denemelerinden elde edilen sonuçlarına göre; kök-ur nematodu yumurta açılımına etkisi çalışmalarında, H. niger ve X. strumarium’un %12’lik konsantrasyonu yüksek etki göstermiştir. Nematod larvalarına karşı olan toksisite çalışmalarında ise X. strumarium ve M. azedarach’ın %6.0 ve 12.0’lik konsantrasyonları etkili bulunmuştur. Son çalışmalar doğa-sera çalışmaları (in vivo) olarak yürütülmüştür. Üç bitki ekstraktı (X. strumarium, H. niger ve M. azedarach) M. incognita ve M. javanica ile karışık popülasyonlar olarak bulaşık olduğu tespit edilen seralarda uygulanmıştır. Parsellere 1 ml bitki-1 olacak şekilde süzgeçli kovayla uygulanmıştır. Çalışmalar; kök indeks ve verim (kg bitki-1) değerleri ile kök ur indeksi etki ve verim artışı (%) açısından değerlendirilmiştir. Doğa-sera çalışmaları sonucu, bitkisel ekstraktlardan sadece M. azedarach’nın köklerde meydana gelen urlanmalar ve verim açısından etkili olduğu söylenebilir.