Türkiye Adalet Akademisi Dergisi
Yazarlar: Hamid KÖSE
Konular:Hukuk
DOI:10.54049/taad.1055720
Anahtar Kelimeler:Delil,Delillerin değerlendirilmesi,Delil değerlendirme yasakları,Zehirli ağacın meyvesi
Özet: Deliller ceza muhakemesinde maddi gerçeğe ulaşmanın bir ön koşulu olarak önemli bir yere sahiptir. Delilsiz bir ceza muhakemesinden bahsedilemeyeceği gibi ceza muhakemesinde delilden daha önemli bir kavram da yer almamaktadır. Sanık ve mağdurun haklarından, delili toplayan muhakeme süjelerinin uyması gereken kurallara kadar delillerin sirayet etmediği bir ceza muhakemesi müessesesi de bulunmamaktadır. Öyle ki deliller muhakemenin her alanında ileri sürülebilmenin yanında muhakemenin gidişatını değiştirebilecek niteliğe sahip olmaları bakımından da muhakemenin olmazsa olmazı olarak karşımıza çıkmaktadır. Ceza muhakemesinin başlamasına sebep olan bir suçun işlendiğinin öğrenilmesi de bir delil sayesindedir. Delillerin toplanması kadar ne şekilde değerlendirileceği de hayati önemi haiz bir konudur. Delilleri değerlendirirken dikkat edilecek hususlar ile delillerin değerlendirilmesinde uyulması gereken kurallar yargılamanın adilliği noktasında önemli güvenceler içermelidir. Delil değerlendirme yasakları da tam bu noktada devreye girmekte delillerin serbestçe değerlendirilmesine bir takım istisnalar öngörmektedir. Zehirli ağacın meyvesi doktrini de yıllardan beri gerek doktrinde ve gerekse yargı kararlarında tartışılagelen, ceza muhakemesi sistemlerinde delillerin değerlendirilmesi bakımından önemli bir yere sahip ve delillerin değerlendirilebilmeleri açısından yol gösterici nitelikte bir öğretidir. Genelde hukuka aykırı deliller bakımından ifade edilen doktrin, delil değerlendirme yasakları bakımından irdelenmemekte ve hukuka aykırı elde edilmiş olan bir delil sayesinde elde edilen delilin yargılamada kullanılıp kullanılamayacağı sorusunun cevabını bulmaya çalışmaktadır. Ancak yargılamada sadece hukuka aykırı deliller değil hukuka uygun yollarla elde edilmiş olsalar dahi sonradan bazı olguların gerçekleşmesiyle değerlendirilme dışı bırakılan birtakım deliller de bulunmaktadır. Bu bağlamda bu tür değerlendirilmesi yasak olan ancak hukuka uygun olarak elde edilmiş deliller sayesinde elde edilen diğer deliller değerlendirilebilecek midir, yoksa zehirli ağacın meyvesi doktrininin de olduğu gibi değerlendirmenin yasaklanması bu deliller sayesinde elde edilen delilere de mi sirayet edecektir? Makalede öncelikle zehirli ağacın meyvesi doktrinine ilişkin genel açıklamalar ve Ülkemiz uygulaması incelendikten sonra bu doktrinin delil değerlendirme yasakları bakımından uygulanıp uygulanamayacağı hususu irdelenecektir. Diğer bir ifadeyle, değerlendirilmesi yasak olan bir delil sayesinde elde edilen delilin yargılamada kullanılıp kullanılamayacağı sorusunun cevabı bulunmaya çalışılacaktır.