Türkiye Adalet Akademisi Dergisi

Yazarlar: Hacı Ali AÇIKGÜL

Konular:Hukuk

DOI:10.54049/taad.1009202

Anahtar Kelimeler:Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi,Ek Protokol,Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi,Bireysel başvuru,Devletlerarası başvuru

Özet: İnsan hak ve özgürlüklerinin etkili bir şekilde korunması amacıyla Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 1950 yılında imzaya açılmıştır. Sözleşme 1953 yılında yürürlüğe girdiği tarihte sadece10 ülke taraf olduğu halde, bugün bu sayı 47 ülkeye ulaşmış ve 800 milyonu aşkın kişinin Sözleşme’de belirtilen hak ve özgürlükleri koruma altına alınmıştır. İlk kabul edilişinden itibaren Sözleşme’de 16 Ek Protokol ile çok sayıda değişiklik yapılmıştır. Yapılan değişiklikler ile bir taraftan yeni hak ve özgürlükler Sözleşme kapsamında koruma altına alınırken, diğer taraftan koruma mekanizmalarına başvuru usulü basitleştirilmiş ve etkinliği artırılmıştır. Sözleşme’nin ilk halinde Avrupa İnsan Hakları Komisyonu ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi şeklinde ikili bir yapı öngörüldüğü halde, bugün Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Sözleşme kapsamında hem bireysel hem de devletlerarası başvuruları kabul etmekte ve sonuçlandırmaktadır. Mahkeme tarafından verilen kararların yerine getirilip getirilmediği ise Bakanlar Komitesi tarafından denetlenmekte ve böylelikle sistemin etkili bir şekilde işlemesi sağlanmaktadır. Çalışmamızda öncelikle Sözleşmenin ilk hali incelenmiştir. Daha sonra ise 16 protokol ile getirilen değişiklikler ayrı ayrı belirtilmiştir. Ayrıca Sözleşme’de öngörülmemekle birlikte Mahkeme tarafından yorum yoluyla geliştirilen ve etkin bir şekilde uygulanmakta olan geçici tedbir, tek taraflı deklerasyon ve pilot dava usulü konuları da kısaca ele alınmıştır. Ayrıca gerek Mahkeme ve gerekse de Bakanlar Komitesi istatistiklerine de genel olarak yer verilmiştir. Böylelikle Sözleşme koruma sisteminin etkinliğinin artırılması amacıyla zaman içerisinde yapılan değişikliklerin anlaşılmasına katkı sağlanmak istenilmiştir.

---