Tarihyazımı
Yazarlar: ["Cenk REYHAN", "Emine Burcu HALAÇOĞLU"]
Konular:-
Anahtar Kelimeler:Garbiyatçılık,Medeniyetçilik,Ben-Öteki,Kimlik İnşası,II. Meşrutiyet,Osmanlı Basın-Yayını
Özet: 19. yüzyılda, Şarkiyatçılığın kavram karşıtı olarak ortaya çıkan Garbiyatçılık, tarihyazımında kültüralist argümanlar aracılığıyla, “öteki’ni tanımlarken kendi kültür “ölçüt”lerini kullanarak “ben”i merkez konuma alır (ben merkezcilik) böylece, şarkiyatçılıktaki pasif/nesne durumunu, Garbiyatçılıkta aktif/özneye dönüştürmeye çalışır. Bu şekilde, toplumların birbirlerinden farklılıklarının vurgulandığı bir medeniyetler anlayışı ortaya çıkar. Garbiyatçılık, ben-öteki ilişkisi ve kimlik inşa sürecinde ortaya çıkan bir söylem olarak, Osmanlı Devleti’nin diğer devletlerle olan çatışmalı ilişkisi sürecinde basın-yayın organlarında kendisine yer bulur. Osmanlı Garbiyatçı söylemi, medeniyet kavramını Doğu-Batı ve kültüralist farklılıklar (özellikle İslam, Hristiyanlık vb. gibi dinsel kategoriler) üzerinden tanımlayarak ya Batılı değerleri reddeder ya da medeniyetin maddi-manevi unsurlarını ayırarak, “biz” olan Doğu’nun manevi boyutunu, “öteki” olan Batı’nın ise maddi boyutunu öne çıkarır. Böylece, kategorik olarak kendini “olumlu inşa” ederken ötekini “olumsuz inşa” eden Osmanlı Garbiyatçı söyleminde medeniyetçilik, basın-yayın aracılığıyla benlik ve ötekilik üzerinden, kimlik inşa etme sürecinde araçsal bir işlev yüklenir. Makalede, Osmanlı Garbiyatçı söyleminin medeniyet kavramı üzerinden şekillenen ben/biz-Doğu(lu) ve öteki-onlar/Batı(lı) ilişkisi bağlamında, Osmanlı kimlik inşa sürecini, söylemde “dil”e gelen medeniyet kavramının araçsallaşmasının pratiklerini inceleyeceğiz. Bu süreçte, “kök paradigma”nın taşıyıcı anlam kümelerinden medeniyetçiliğin, kullandığı kelime grupları vasıtasıyla hitap ettiği kitle için kültürel kodlar, kültürel haritalar üreterek, ortak bir “dil”, bununla içkin, bir “anlam dünyası” geliştirme pratiklerini irdeleyecek incelediğimiz örneklerde, II. Meşrutiyet dönemi Osmanlı aydınının, “ben-biz” olarak merkeze konumlandırdığı Doğu medeniyetine karşı, “öteki-onlar” olarak konumlandırdığı Batı medeniyetine yönelik “Garbiyatçı” söylemin medeniyetçi yaklaşımının izlerini II. Meşrutiyet dönemi basın-yayın organları üzerinden süreceğiz.