Ondokuz Mayıs Üniversitesi İnsan Bilimleri Dergisi
Yazarlar: ["Mustafa IŞIK"]
Konular:-
DOI:10.51533/insanbilimleri.1270875
Anahtar Kelimeler:Petrol,Irak,İngiltere,Amerika Birleşik Devletleri
Özet: Petrolün Dünya siyasetine nüfuz etmeye başlaması ile Sanayi Devrimi’ni tamamlayan ve dünya politiğinde söz sahibi olan tüm devletler, petrolün çıkarıldığı veya çıkarılabileceği noktalara yoğunlaşmışlardı. Başta Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve İngiltere olmak üzere gelişmiş ülkeler, modern anlamda motor teknolojisinin sağladığı hıza ve güce petrol sayesinde ulaşabileceklerini düşünüyorlardı. Bu kapsamda emperyal devletler gerek şirketleşme gerekse pazar açısından, amansız bir yarışa girişmişlerdi. Özellikle ABD merkezli Standard Oil Company (SOC) ve İngiltere-Hollanda merkezli Royal Dutch-Shell Company (R-DSC) hem rakipleri hem de kendileri arasındaki yarışın, üçüncü ülkelere sıçraması dünyayı, petrol açısından dönülmez bir kader çizgisine sürüklemiştir. I. Dünya Savaşı öncesi özellikle İran’ın güney bölgelerinde petrol yatırımları yapan İngilizlerin, donanmayı petrol bazlı yakıta dönüştürmesi ile bu mücadelede artık geride kalma lüksüne sahip değildi. I. Dünya Savaşı ve sonrasında daha da ateşlenen bu yarış, Orta Doğu’ya sıçramış ve parçalanan Osmanlı Devleti topraklarında petrol bölgesi kapma yarışına dönüşmüştür. Milletler Cemiyeti kararı ile Musul, Bağdat, Basra Vilayetlerinden oluşan Irak’ın, İngiliz mandasına bırakması galip devletlerin buradan çıkarılacak olan petrol için karşı karşıya gelmesine neden olmuştur. Bu çalışmada bahsi geçen mücadele İngiliz arşiv belgeleri ve İngiliz basınına yansımaları üzerinden değerlendirip açıklamaya çalışılacaktır.