Medeniyet Kültürel Araştırmalar Belleteni
Yazarlar: ["Ahmet KARATAŞ"]
Konular:-
DOI:10.60051/medbel.1301224
Anahtar Kelimeler:Babur,Bayram Han,Babur Dîvânı,Bayram Han Dîvânı,Çağatayca,Çağatay Türkçesi,Deyimler
Özet: Deyimler, bir duyguyu ya da düşünceyi daha etkili ve özlü bir biçimde ifade etmeye yarayan kalıplaşmış söz öbekleridir. Deyimlerin oluşumunda en az iki sözcük yer almalı ve bu sözcüklerden en az birinin gerçek anlamının dışında bir anlama sahip olması gerekmektedir. Bu şekilde oluşmuş deyimler, kalabalık söz kadrosuyla anlatılacak ifadeyi, daha kısa ve etkili bir yolla ifade etmekte ve konu üzerinde derinlemesine düşünmeyi sağlamaktadır. Türkçe, deyimlerin varlığı bakımından son derece zengin bir dildir. Türkçenin ilk yazılı metinlerini oluşturan Orhun Yazıtlarından itibaren, günümüze değin oluşturulmuş hemen hemen her eserin söz varlığında deyimlerin varsıllığı dikkati çekmektedir. Babur ve Bayram Han, Hindistan’da gelişen Türk edebiyatının öncü isimleri olmakla birlikte, aynı zamanda Babur Türk-Hint İmparatorluğu’nun saray erkanına bağlı önemli simalarıdır. Bu çalışmada, Babur ve Bayram Han’ın dîvânlarındaki, Türkçe’nin inceliklerini gösteren söz öbeklerinden olan deyimler tespit edilmiştir. Çalışmada, deyim ile ilgili birtakım bilgiler verildikten sonra eserlerde geçen deyimlerin yapı bakımından tasnifi yapılmıştır. Deyimlerin yapı yönünden incelenmesinde Zeynep Korkmaz’ın “Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi” adlı eserinde yaptığı sınıflandırma örnek alınmıştır. Daha sonra bu deyimler, kökenleri bakımından ayrı bir sınıflandırmaya daha tabi tutulmuştur. Çalışmanın ekinde ise deyimler, alfabe sıralamasına göre sırasıyla dizilmiş ve deyimlerin anlamları verilmiştir. Ayrıca tespiti yapılan deyimlerin, eserde geçtikleri yerler numaralandırılarak kullanım sıklığı belirtilmiştir.