İdil Ural Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: ["Mihriye ÇELİK"]
Konular:-
DOI:10.47089/iuad.1296420
Anahtar Kelimeler:Ayaz İshaki,İki Yüzyıldan Sonra İnkıraz,Tatar Edebiyatı
Özet: Kazan Tatar edebiyatının temel taşlarından biri olan Ayaz İshaki roman, povest, hikâye, piyes, anı ve tarih türünde kaleme aldıklarıyla geriye adeta bir eserler hazinesi bırakmıştır. O eserlerini halkını bilinçlendirmek, milletine kültürünü kaybetmeden çağdaşlaşmanın yollarını göstermek ve onları terakkiye teşvik etmek için bir araç olarak kullanır. Bu eserleri arasında İki Yüzyıldan Sonra İnkıraz adlı povesti ayrı bir değere sahiptir. O, bu eserde kimsenin o döneme kadar yazmaya cesaret edemediği konuları ele almış ve toplumun gelişmesine engel olan kişileri korkusuzca eleştirmiştir. Özellikle, yapılmak istenen reformlara aktif ya da pasif direnç gösteren ve toplum tarafından kutsal kabul edilen din adamlarına karşı yaptığı sert eleştiriler, birçok aydının fark ettiği ancak dillendirmeye cesaret edemediği gerçeklerdir. Yazar üç bölümden oluşan eserin birinci bölümünde, gelişmenin önündeki engelleri beş madde halinde sıralar. İkinci bölümünde 19. yüzyıldan başlayarak 22. yüzyılın başına kadar olan süreci fantastik bir anlatımla kaleme alarak ilk bölümde sıraladığı maddelerin bir halkı nasıl inkıraza sürüklediğini somutlaştırır. Üçüncü bölümde ise niçin böyle bir anlatım tarzını tercih ettiğini açıklayarak inkıraza karşı nasıl direnecekleri konusunda halka yol gösterir. Türkiye Türkçesine henüz aktarılmamış olan bu eserde Ayaz İshaki’nin üzerinde durduğu terakkinin önündeki engellere dair tespitler, yalnızca Tatar halkı için değil aslında tüm milletler için bir uyarı niteliği taşır. Yıllarca Türkiye’de kalem oynatmış ve Türk aydınları üzerinde etkisi olmuş A. İshaki’nin hem fikrî temellerini anlamak hem de onun sanat anlayışı konusunda fikir sahibi olmak için bu eseri Türkiye sahasında tanıtmak önem arz etmektedir.