Gaziantep Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi
Yazarlar: ["İnci ÇOBAN İNCE", "Yaşar Metin ÖZDEMİR"]
Konular:-
DOI:10.55769/gauniibf.1260018
Anahtar Kelimeler:1876 Kanun-i Esasi,1909 Tarihli Anayasa Değişiklikleri,Yasama ve Yürütme İlişkisi,Hükümet Sistemi
Özet: Osmanlı Devleti’nin ilk ve tek anayasası 23 Aralık 1876 tarihinde kabul edilen Kanun-i Esasidir. Bu anayasanın kabulü ile Birinci Meşrutiyet dönemi başlamıştır. 1876 Kanun-i Esasi (1876 Anayasası) padişahın tek yanlı işlemi ile kabul edilmiş bir anayasa-dır. Bu yönü ile ferman anayasa örneğidir. 119 maddeden oluşan bu anayasa yasama, yürütme ve yargı olmak üzere devlet organları ile birlikte temel hak ve hürriyetleri de düzenlemiştir. Anayasa iki meclisten oluşan bir yasama organı ve düalist bir yürütme organını benimsemiştir. Yasama ve yürütme organlarının bu yapısı anayasanın yürürlükte olduğu dönem boyunca aynı kalmıştır. Ancak söz konusu organların yetki ve görevlerinde önemli bir dönüşüm yaşanmış, hü-kümet sisteminin yönü değişmiştir. Yasama ve yürütme ilişkileri açısından 1876 Anayasası’nın ilk metni, hakimiyeti yürütme organı içinde Padişaha tanımıştır. Gerek yürütme organı içinde padişahın belirleyici olması gerekse ka-nun yapma ve meclisin feshi konularında padişaha tanınan hukuki yetkiler padişahı sistemin esas aktörü haline getirmiştir. Dolayısıyla 1876 Anayasası’nın benimsemiş olduğu sistem bir mutlak monarşidir. İkinci Meşrutiyetin başlaması ile birlikte kabul edilen 1909 tarihli anayasa değişiklikleri ise ya-sama ve yürütme ilişkilerindeki dengeyi değiştirmiştir. Yürütme organının parlamenter sisteme uygun olarak oluşacağı kabul edilmiş, padişahın kanun yapımı üzerindeki etkisi azaltılmış ve meclisi feshetme yetkisi kullanılması oldukça zor bir yetkiye dönüşmüştür. 1909 değişiklikleri ile birlikte Osmanlı Devleti meşruti (sınırlı) monarşi dönemine girmiş ve parlamenter sisteme yüzünü çevirmiştir. Bu çalışma, 1909 tarihli anayasa değişikliklerinin yasama ve yürütme ilişkileri üzerindeki etkisin-den hareketle hükümet sistemindeki dönüşümü ortaya koymayı amaçlamaktadır.