Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi
Yazarlar: ["Aylin YILMAZ ŞAŞMAZ"]
Konular:-
DOI:10.56387/ahbvedebiyat.1189759
Anahtar Kelimeler:Jön Türk Devrimi,Lozan,Türkiye Cumhuriyeti,Çin,Türkiye Algısı.
Özet: Osmanlı İmparatorluğu ve Qing Hanedanı’nın Batı tahakkümünde yaşadıkları kayıp ve acıların altını çizen modernleşme süreci, iki büyük benmerkezci devletin de çöküşü ile sonuçlanmış 1912’de Çin topraklarında, 1923’te ise Türk topraklarında “Cumhuriyet rejimi” sahnenin baş aktörü konumuna yükselmiştir. Modernleşmek zorunda kalan TürkiyeÇin ikilisi, 19. yy’ın ortalarından itibaren Batı tarafından “hasta adam” olarak tanımlanmaya başlanmıştır. Modern topluma geçişte her ikisi de geç kuşak toplumlar arasında gösterilen Türk-Çin toplumları, geçişi kolaylaştıracaklarını düşündükleri ülkeleri inceleyerek örnek almışlardır. Bu doğrultuda, Osmanlı yüzünü Batı Avrupa ve özellikle Fransa’ya çevirirken Qing Hanedanı aydınları, çöküşü engellemek ve hanedanın bekasını sağlamak adına Doğu Avrupa ve Osmanlı gibi modernleşme tarafından iç ve dış karmaşaya sürüklenen toplumları mercek altına almayı tercih etmiştir. Çin topraklarında, özellikle 1895 Çin-Japon Savaşı’nda alınan büyük yenilgiden sonra, aydınlar kader ortağı olarak gördükleri ülkelerin politik ve sosyal düzenini yakından incelemeye başlamıştır. Bu anlamda, Türk toplumu ve ülke topraklarında Batı tahakkümüne ve modernleşmeye verilen cevap, Çin aydınlarının üzerinde durdukları bir konu olarak yükselmiştir. Bu araştırmada, Çin aydınlarının Jön Türk Devrimi’ne verdikleri tepki “Kemal’in Devrimi” olarak adlandırdıkları Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması ve Lozan Konferansı’na dair yorum ve eleştirileri 1908-1930 arası odak noktasına alınarak, “Türkiye algısı”, değişimi ve nedenleri kaleme alınmış yazı, eser ve konuşmalar üzerinden incelenmiştir. Araştırma sonucunda, Çin topraklarında süreç içerisinde “Türkiye algısının”, “kader ortağı” fikrinden taklit edilmesi ve ardından Çinlileştirilmesi gereken bir “örnek” fikrine kaydığı ve son olarak Çin’de yükselen komünizm ışığı altında eleştirilen bir konuma geldiği saptanmıştır.