Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: ["Muhammed İbrahim YILDIRIM"]
Konular:-
DOI:10.53718/gttad.1215981
Anahtar Kelimeler:Afşin,Abbasi Devleti,Mevali Politikası,Ebî Du’âd,Beyhaki,Afshin,Abbasid State,Mawali Policy,Ebi Du
Özet: Emeviler döneminde yoğun olarak yürütülen mevali politikası, Abbasi devletinin 750 yılında kurulmasıyla birlikte azalmaya başlamıştır. Fakat bu politikanın Abbasiler zamanında devletin üst kademelerinde sürdürüldüğü görülmektedir. Abbasi halifeleri Fars ve Türk unsurlarına dayanarak varlıklarını sürdürmüşlerdir. İdari ve askeri alanlarda zamanla kudret ve nüfuzları artan bu şahıslardan bazıları Abbasi halifeleri tarafından mevali politikası çerçevesinde ortadan kaldırılmışlardır. Bunlardan biri Afşin lakabıyla bilinen Haydar b. Kavus’tur. Afşin kendi iradesiyle İslamiyet’i kabul ederek devletin askeri alanında önemli görevler yürütmüştür. Abbasi devletini yirmi seneden fazla uğraştıran Babek isyanını bastırması ve Amorium seferi esnasında Bizans İmparatorunu hezimete uğratması örnek olarak gösterilebilir. Onun mevaliden biri olarak başarılı faaliyetleri neticesinde güç ve nüfuzunu arttırması, Kadı’l-kudât Ahmed b. Ebî Du’âd ve Ebu Dulef el-İclî gibi Abbasi devletinin nüfuzlu Arap bürokratlarının aleyhte cephe almalarına sebep olmuştur. Bu şahıslar dönemin halifesi el-Mu’tasım’ı da ikna ederek Afşin’i bazı ithamlarla mahkemede suçlu bularak yok etmişlerdir. Afşin’in yok edilme hadisesi, Gazneli bürokratlarından olan tarihçi Ebu’l-fazl Muhammed Beyhakî tarafından Tarih-i Beyhaki adıyla şöhret bulan eserinde inikâs bulmuştur. Tarih-i Beyhaki’de yer alan Afşin ile Kadı’l-kudât ve halife Mu’tasım arasında cereyan eden konuşmalar, mevali politikasının Ababsiler döneminde de sürdürüldüğünü göstermektedir. Bu çalışmada, dönemin Arapça ve Farsça kaynakları incelenerek Afşin’i başarıya götüren sebepler, kendisine yöneltilen suçlamalar ile Abbasiler döneminde devam ettirilen mevali politikasına dair bilgiler ortaya çıkartılarak sonuçları bilim camiasına sunulacaktır.