Uluslararası Toplumsal Bilimler Dergisi
Yazarlar: ["Bahar İZMİR"]
Konular:-
Anahtar Kelimeler:II. Dünya Savaşı,Atatürk,Başkumandan zaferi,Zafer bayramı,Ismet inönü,Zafer ve tayyare bayramı,II. World War,Atatürk,Victory of the Commander-in-Chief,Great Offensive,İsmet İnönü,Victory Day,Victory and Airplane Day
Özet: Toplumların uluslaşma sürecinde bütün bir halkı ortak bir maziye bağlama gibi bir işlev gören millî bayramlar, mevcut rejime ve o rejimin temsilcilerine meşruiyet kazandırmanın da bir yolu olmuştur. Yine millî bayramlar vatandaşın devletle bütünleşmesi, iktidarın toplumu mobilize etmesi ve gerek ülke içine gerekse diğer ülkelere verilecek olan mesajlar için de birer vasıta olarak kullanıla gelmiştir. Mevcut iktidara meşruiyet kazandırmak ve geleceği de şekillendirmek gibi bir amaca da hizmet eden millî bayramlara, Erken Cumhuriyet Dönemi’nde ve daha sonra İnönü Dönemi’nde milli hafızayı canlı tutmak adına önemli bir misyon yüklenmişti. Millî Mücadele’nin askerî safhasını sonlandıran ve büyük bir zaferi simgeleyen 30 Ağustos Başkumandanlık Meydan Muharebesi’nin Zafer Bayramı olarak kutlanması, hem Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın askerî zaferlerine atıfta bulunulması hem de Milli Mücadele sürecinde gerek Türk ordusunun gerekse Türk halkının fedakârlık ve kahramanlıklarının her yıl anılması açısından önem arz etmiş, 1924 yılından itibaren günümüze kadar Türkiye’de Zafer Bayramı kutlamaları süre gelmiştir. 30 Ağustos günü, ilk kez 1924’te Dumlupınar’da, Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın katıldığı bir törenle Başkumandan Zaferi adıyla kutlanmaya başlanmış, 1 Nisan 1926’da kabul edilen Zafer Bayramı Kanunu’yla Cumhuriyetin milli bayramları arasındaki yerini almıştır. 1930’ların ortalarından itibaren geniş kapsamlı ve katılımlı merasimlerle kutlanan Zafer Bayramı yine bu dönemde muhtemel bir hava saldırısına karşı uyanık olunması için Zafer ve Tayyare Bayramı olarak kutlanmaya başlanmıştır. Atatürk Dönemi’nde düzenlenen Zafer Bayramı kutlamalarında Türkiye’nin o dönemdeki dış politikasına uygun olarak antiemperyalist bir dil kullanılmıştır. Yine kutlamalarda Büyük Taarruz’un önemine vurgu yapılarak zaferin başkumandanı olan Mustafa Kemal Atatürk’ün kurucu ve kurtarıcı kimliği ön plana çıkarılmıştır. Her ne kadar Türkiye II. Dünya Savaşı’na fiili olarak katılmasa da hemen her alanda savaşın etkilerini hissetmiştir. Bu doğrultuda, savaş atmosferinin Zafer Bayramı kutlamalarına ve bu bayramın semboller dünyasına yansıması kaçınılmazdır. Ayrıca Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün Milli Şef olduğu bu dönem boyunca, bayram kutlamaları kapsamında yapılan konuşmalarda ve basında onun ve başarılarının da ön plana çıkarılmaya başladığı görülmektedir. 30 Ağustos Zafer Bayramı kutlamalarına dair şimdiye değin yapılan akademik çalışmalarda daha çok Atatürk Dönemi’nde yapılan kutlamalar merkeze alınmıştır. Ayrıca söz konusu çalışmaların çoğu yerelde yapılan kutlamalara odaklanmıştır. Bu çalışmada ise II. Dünya Savaşı yıllarında kutlanan zafer bayramları ele alınacak savaş dönemindeki iktisadî zorlukların bayram kutlamalarını etkileyip etkilemediği tespit edilmeye çalışılacaktır. Ayrıca Atatürk Dönemi’ndeki bayram kutlamalarında ön plana çıkarılan “Yurtta Sulh, Cihanda Sulh” ve Lozan Barış Antlaşması’nın kazanımları ve önemi gibi vurguların yerini daha militarist ve anti-statükocu bir söylemin alıp almadığı ortaya konulmaya çalışılacaktır. Yine, II. Dünya Savaşı’nın Zafer Bayramı kutlamalarının semboller dünyasına tesir edip etmediği “Halaskar Atatürk” ve “Milli Şef İnönü” söylemleri üzerinden analiz edilecektir.