Ondokuz Mayıs Üniversitesi İnsan Bilimleri Dergisi
Yazarlar: ["Ehsan RAEISI", "Ahmet ÇAKIR"]
Konular:-
DOI:10.51533/insanbilimleri.1185614
Anahtar Kelimeler:İran müziği,Vezin,Usûl,Form
Özet: Bu çalışmada İran klasik müziğinde kullanılan formlar ve bu formlarda kullanılan vezinler (usûller), İran müziğinin önemli nazariyatçılarının eser ve yorumlarının yanı sıra Mirza Abdollah (ö. 1918), Musa Ma’rûfî (ö. 1965) ve Ali Akbar Shahnâzî (ö. 1985) gibi önemli müzik adamlarının redif adı verilen müzik mecmuaları dikkate alınarak araştırılıp incelenmiştir. İran mûsikîsi’nin rediflerinde, destgâh ve âvâzları oluşturan âzâd (serbest vezinli) gûşelerin yanı sıra vezinli (ritmik) gûşeler de yer almaktadır. Destgâh ve âvâzları oluşturan vezinli gûşeler sadece bir vezinli gûşe olmalarının yanı sıra bazen belirli ve tarif edilmiş bir form halinde de kullanılmışlardır. İran klasik müziğinde kullanılan bu formları tasnîf ( ,(فینصت pîş derâmed ( دمآرد شیپ ), çahâr mızrâb ( بارضم راهچ ), reng ( گنرِ ) ve darbî (یبرض) olarak sıralamak mümkündür. Bu çalışma adı geçen formlarla sınırlı olup İran’ın mahalli ve dini mûsikî formları araştırmanın kapsamına alınmamıştır. Bu çalışmada tarihsel müzikoloji, kaynak tarama ve karşılaştırma yöntemleri kullanılarak tasnîf, pîş derâmed, çahâr mızrâb, reng ve darbî formlar ve vezinlerini incelenip Türk müziğinde kullanılan formlarla karşılaştırılmıştır. Ancak bu inceleme ve karşılaştırma yapılmadan önce çalışmanın kuramsal zeminine ışık tutması amacıyla giriş kısmında kısaca İran müziğinin genel yapısı hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın sonunda bu formlarda 2/4’lük, 3/4’lük, 3/8’lik, 4/4’lük, 6/8’lik ve 6/16’lık vezinlerin kullanıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca reng formunun Türk müziğinde kullanılan sirto ve longa formlarını anımsattığı ortaya çıkmıştır.