Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür Sanat Mimarlık Dergisi
Yazarlar: ["Filiz Nurhan ÖLMEZ"]
Konular:-
Anahtar Kelimeler:Desen,Motif,Göstergebilim,Simge,Anlam
Özet: Arkeolojik buluntulardan ele geçen ilk dokuma örnekleri incelendiğinde, insanları, hayvanları, bitki ve benzeri canlıları simgeleyen özdemesel süslemeler niteliğinde motiflerin kullanıldığı görülür. Motifler dokuyucular veya tasarımcılar tarafından, sonsuz tasarım çeşitlemeleri oluşturmak üzere yeniden birleştirilebilir ve yorumlanabilir birimlerdir. Bazı motiflerin tarihi, coğrafi, kültürel kimlikleri vardır. Dokumalarda desenleri oluşturan motifler, iletişimin kısıtlı olduğu eski çağlarda, dokuyucusu veya yaratıcısı için bir tür sessiz dil olmuştur. Dokuma ve motiflerdeki simgesel anlamlara yönelik yapılan yayınların temel aldığı kaynaklar, yazılı ve basılı kaynaklar dışında alanda araştırma yapanlar için o dokumayı yapan kişiler yani kaynak kişiler de olabilmektedir. Yapısalcı bakış açısıyla, tekniği ne olursa olsun dokuyarak ortaya çıkarılan bir motife anlam yüklemek bir etken gösterge yapımıdır. Motifler kendilerine özgü bir söylem biçimi oluşturabilirler. Dokumalarda gösterge motif olduğuna göre, gösteren betiler, gösterilen kavram veya anlamdır. Göstergelerin temel özelliği, işlevsel açıdan iletişim sağlamaya yönelik olmasıdır. Motifler de dokuyucusunun iletişim aracı olarak işlev gördükleri düşünüldüğüne göre, biçimsel görüntüsüne dayalı olarak bir anlam içermelidir. Bir gösterge olarak motiflerin işlevleri, düzenleyimi uyumlu bir bütünlük içerisinde tamamlamak ve dokuma izleğini simgesel anlamlarla bütünlemektir. Dokumalar ve motifleri, sadece simgesel anlamlarıyla anılmakta, yazılmakta, araştırılmakta ve dile getirilmektedir. Anlamın sorunsallaştığı çağımızda dokuyucu, belli bir anlamın taşıyıcısı olan özgün dokumalar yaratmak yerine, önceki dokumaları örneklerden, modellerden desenlerden bakarak yeniden dokur, onlarla kültürel bellek düzleminde oynar. Günümüzün dokuyucusu tarafından üretilen dokumalar öncelikle biricik olma niteliğini bunun beraberinde de anlamsal arka planını yitirmiştir. Aynı, benzer veya çeşitleme motiflere ve desenlere, Anadolu’nun birçok farklı yöresinin kilim ve halı dokumalarında sıkça rastlanmaktadır. Bu nedenle günümüz dokuyucularının desenler ezberlerinde olsa bile, anlamları konusundaki beyanları güvenilirlik açısından zayıftır. Bu makalede yöresel dokumaların motiflerine anlam yükleme olgusu, kavramsal açıdan motifler, motiflerin oluşumu, göstergebilim açısından motifler ve simgesel anlam yüklemeler, yapısalcı bakış açısı ile irdelenmiştir. Yöresel dokumaların motiflerine yüklenen anlamsal işlevler ve anlamlandırma, yapısalcı akımın dil üzerinden anlatma tutumu çerçevesine yerleşebilmektedir.