Danişname Beşeri ve Sosyal Bilimler Dergisi

Yazarlar: Hülya Arıkan

Konular:-

Anahtar Kelimeler:Ahlak Felsefesi,Ahlâk-ı Nâsırî,Ahlâk-ı Alâî,Tûsî,Kınalızâde

Özet: Ahlâk-ı Nâsırî ve Ahlâk-ı Alâî, İslam ahlak felsefesinde kendilerine has özellikleriyle önemli bir yer işgal eden iki ahlak kitabıdır. Tehzîbü’l-Ahlâk’tan sonra yazılmış ikinci sistematik ahlak felsefesi eseri olan Ahlâk-ı Nâsırî, öncekine nazaran nefis teorisi üzerine kurulmuş olması ve pratik felsefenin Tehzîbü’l-ahlâk, Tedbîrü’l-menâzil ve Siyasetü’l-müdün kısımlarını bizzat bu isimlerle ihtiva etmesiyle daha özel bir yere sahiptir. Kınalızâde’nin yazdığı Ahlâk-ı Alâî, Tûsî tarafından yazılan Ahlâk-ı Nâsırî’yi hemen hemen tamamen içermesi yanında öncekiyle mukayese edilemeyecek ölçüde fazla yeni felsefi, dinî, edebî ve tarihî kaynak kullanmış bulunmaktadır. Biz bu makalede biri filozof, diğeri fakih kimliği ile temayüz eden iki Müslüman âlim tarafından yazılmış bu iki ahlak klasiğini kaynakları bakımından inceledik. Felsefî, edebî, dini ve tarihî olmak üzere dört kategoride iki eserin ortak ve özel kaynaklarını tespit ettik. Kınalızâde’nin Ahlâk-ı Nâsırî’de başvurulan her felsefi kaynağı kullanmasına karşılık diğer kaynakları seçmeli alımladığını, dört kaynak türünün her birinde yeni eserlere başvurduğunu veya aynı eserlerin değişik yerlerine atıflarda bulunduğunu belirledik. Ahlâk-ı Alâî, özellikle dinî ve edebî kaynaklar bakımından çok zengin görünmektedir. Bunda Kınalızâde’nin ahlaka dair görüş ve açıklamalarında onun eserinin dinî meşruiyetini artırma ve öğreticilik yönünü güçlendirme amacının etkili olduğunu düşünüyoruz. İki eser arasında uzun bir zaman dilimi olduğu için Kınalızâde, Ahlâk-ı Nâsırî’de bulunmayan Ahlâk-ı Celâlî gibi bazı kaynakları da kullanmıştır. Kınalızâde, ister edebî kaynaklarda ister tarihî kaynaklarda yer alsın, bağlamında birçok hikâyeyi naklederek eserinin didaktik yönünü güçlendirmiştir.

---