Danişname Beşeri ve Sosyal Bilimler Dergisi

Yazarlar: Mehmet Ulukütük

Konular:-

Anahtar Kelimeler:Çağdaş islam düşüncesi,Ibn hazm,Cabiri,Beyan,Burhan,Zahirilik

Özet: İslam düşünce geleneğinin oluşumunda önemli rol oynamış tarihsel şahsiyetlerin günümüz sorunları için bir imkân olarak tasavvur edilip yeniden okunması dikkate değer bir noktadır. Bu nokta İslam düşüncesinin ‘gelecek bir geçmiş’ tasavvur edilebileceğini göstermektedir. Bu makalede çağdaş İslam mütefekkiri olarak M. Ā. el-Cābirī (ö. 2010)’nin tarihsel bir sembol olarak İbn Hazm’ı nasıl okuduğu üzerine bir soruşturmayı amaçlamaktadır. Cābirī bir Mağribli olarak İbn Hazm’a özel bir önem vermektedir. İbn Hazm’ı, İbn Haldun, İbn Rüşd ve Şātıbī ile birlikte okuyan Cābirī’ye göre mevcut okumalar İbn Hazm’ın gerçekte ne yaptığını, niçin yaptığını ve nasıl yaptığını anlama noktasında yetersiz kalmaktadır. Cābirī’ye göre şu ana kadar İbn Hazm zāhirīlik kategorisi bağlamında, akla karşıt bir konumda değerlendirilmiştir. Hâlbuki İbn Hazm, mezkūr Mağribli diğer mütefekkirler ile birlikte Arap-İslam aklının krizi olan “atıl aklın” üstesinden gelme ve Arap-İslam aklını yeniden yapılandırmada hayati bir rol üstlenebilir. Arap-İslam aklına sonradan giren Hermetik irfāncılığı bütünüyle reddeden İbn Hazm, fıkhi bağlamda beyānı, felsefi temelde burhānı ve ideolojik duruş anlamında zāhiriliği mezcetmeyi amaçlamıştır. Söz konusu amaca matuf olarak Kelamcıların cevher-i ferd teorisi üzerine inşa edilen ontolojilerini ve Fıkıhçıların fıkhī kıyas üzerine inşa ettikleri metodolojilerini eleştirmiştir. Sonuç olarak Cābirī’nin okumasına göre İbn Hazm’ın yegâne hedefi beyānı burhān üzerine temellendirerek irfānı Arap-İslam aklından tamamen silmek ve sadece nasların zāhirine dayanarak eleştirel ve rasyonel bir zāhirīliği yeniden inşa etmektir. Makalemizde Cābirī’nin İbn Hazm’ı neden farklı okuduğu sorgulanacak ve söz konusu farklı okumanın imkân ve sorunlarına değinilecektir.

---