Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi

Yazarlar: Zeki KARATAŞ

Konular:Sosyal Çalışma

Anahtar Kelimeler:Cinsel istismar,Çocuk adalet sistemi,Bütüncül yaklaşım,Önleyici hizmetler

Özet: Dünya Sağlık Örgütü’ne göre; çocuğun kendisinin tam olarak kavrayamadığı, onay vermesi mümkün olamayacak veya gelişim düzeyi açısından hazır olmadığı ya da toplumun değerlerini ihlal eden bir cinsel etkinliğe dâhil edildiği her türlü davranış “cinsel istismar” olarak tanımlanmaktadır. Cinsel haz alma amacıyla bir başkası tarafından çocuğa uygulanan her türlü eylem bu kapsamda değerlendirilmektedir. Tecavüz, ensest, fuhuş, teşhircilik, çocuk pornografisi, cinselliği kışkırtan konuşmalar, cinsel ilişki içeren film seyrettirme, cinsel organlara dokunma gibi pek çok eylem cinsel istismar olarak nitelendirilmektedir. Nedenleri oldukça karmaşık olan çocuk cinsel istismarı, kısa ve uzun vadede psiko-sosyal yönden olumsuz sonuçların yaşanmasına, bireyin yaşam kalitesinin ve sosyal işlevselliğinin bozulmasına neden olan ciddi bir sosyal problemdir. Açığa çıkarılması zor olan cinsel istismar vakalarının tespit edilenden daha yaygın olduğu tahmin edilmektedir. Her cinsel istismar vakasının kendine özgü yönleri olsa da risk ve koruyucu faktörler arasında denge sağlanarak erken tanı ve müdahalede bulunmak mümkündür. Bu çalışmada cinsel istismarda önleyici sosyal hizmet müdahalesinin önemi vurgulanacaktır. Cinsel istismarın genellikle aile içi, aileye yakın kişiler ya da çocuğun tanıdığı kişiler tarafından gerçekleştirildiği bildirilmektedir. Her sosyo-demografik düzeyde görülme ihtimali olan cinsel istismarın, özellikle küçük yaştaki çocuklar tarafından fark edilmesi veya ifade edilmesi oldukça zor olmaktadır. Bazen çocuklar istismarı fark etseler bile çok çeşitli nedenlerden dolayı dile getirememektedirler. Çocuklar tehdit altında olduklarını hissettiklerinde, baskı yapıldığında, korktuklarında veya anlayışla karşılanmayacaklarını hissettiklerinde yaşadıkları bu travmatik olayı inkâr edebilmektedirler. Çocuğun cinsel istismara maruz kalmasına neden olan riskler çocukluk döneminde sağlıklı gelişimi olumsuz etkileyerek çocuğun gelişiminde geri dönülemeyecek izler bırakmakta ve olumlu gelişim fırsatlarının kaçırılmasına neden olmaktadır. Bu nedenle risklerin önceden tespit edilebilmesi için bütüncül bir erken tanı sistemine ihtiyaç duyulmaktadır. 0-18 yaş arası çocuklar sağlık, eğitim, çalışma, güvenlik ve bakım gibi alanlarda ilgili kurumlar tarafından takip edilmektedir. Buna rağmen kurumların yapısal sorunları ve yaklaşım farklılıkları nedeniyle cinsel istismarın erken tanılanmasında güçlükler yaşanmaktadır. Bu makalede cinsel istismar vakaları üzerinden, kurumlar ve meslekler arası işbirliği ve eşgüdüme dayalı bildirim ve müdahale fonksiyonlarına sahip koruyucu-önleyici hizmetlerin nasıl yapılandırılacağı tartışılacaktır.

---