Ondokuz Mayıs Üniversitesi İnsan Bilimleri Dergisi

Yazarlar: Cengiz ARSLAN, Rıza KARAGÖZ

Konular:Sosyal

DOI:10.51533/insanbilimleri.1016664

Anahtar Kelimeler:19. Yüzyıl,Bafra Kazası,Müslim Nüfus,Demografik Yapı

Özet: Modernizm öncesi toplumlar üretimodaklı gerekçelerle veya başkapratik nedenlerle nüfusun öneminin farkına vararak nüfus sayımı çalışmalarıyapmışlardır. Modern anlamda 19.yüzyıldan itibaren başlayan demografikçalışmalar ise toplumsal dinamikleraçısından nüfusun önemini fazlasıylagöstermiştir. Osmanlı Devleti için denüfus ve nüfus çalışmaları her zamantemel meselelerden birisi olagelmiştir.Osmanlı klasik dönemde toprağadayalı nüfus sayımlarını içeren tahrirdefterleri başta mali ve askeri olmaküzere farklı alanlarda kullanılmak üzeretemel verileri kayıt altına alır. Bu defterleraynı zamanda Osmanlı toplumve nüfus yapısı hakkında zengin bilgiler sunmaktadır. Osmanlı Devleti’nde demografik veriler içeren ilk nüfus sayımları 19. yüzyılın ikinci çeyreğinde yapılmıştır. Bu makale, Bafra kazasının 1834/1835-1845 (H.1250-1261) tarihleri arasındaki demografik yapısını konu edinmektedir. Makalenin asıl kaynağı Osmanlı Arşivi Nüfus Defterleri kataloğunda kayıtlı 990 numaralı Müslim defteridir. Söz konusu defterde Bafra’nın on bir mahalle ve seksen üç köyünde ikamet eden Müslüman erkek nüfus kayıt altına alınmıştır. Yöntem olarak, 990 numaralı defterde elde edilen veriler çeşitli başlıklar altında tasnif edilmiş, ulaşılan bilgiler daha net ifade edilmek amacıyla tablo ve grafiklerle görsel olarak desteklenmiştir. Bu demografik veriler değerlendirilmek suretiyle Bafra’nın 19. yüzyılın ilk yarısındaki sosyal ve kültürel yapısı hakkında bir fikir edinilmiş olacaktır. Ayrıca devletin ihtiyaç duyduğu asker kaynağı bakımından yöreyi Osmanlı Devleti’nin geniş coğrafyası içinde konumlandırmak mümkün olabilecektir.

---