Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Yazarlar: Ferhan BAŞ KAMAN, Ahmet YÜCEL
Konular:Beşeri Bilimler, Ortak Disiplinler
Anahtar Kelimeler:Veri Zarflama Analizi(VZA),Karar Verme Birimleri (KVB),Banker Charnes Cooper (BCC),Charnes Cooper Rhodes (CCR)
Özet: Son yıllarda, yöneylem araştırmaları ve yönetim bilimleri alanlarında yapılan çalışmalarda, etkinlik analizleri çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Sağladığı yüksek doğruluk ve uygulama kolaylığıyla, Veri Zarflama Analizi (VZA), etkinlik analizlerine dayalı çalışmalarda çok fazla tercih edilen bir yötemdir. VZA, matematiksel programlama algoritmaları uygulayarak, çok sayıda girdi ve çıktıyı değerlendirir ve Karar Verme Birimleri'nin (KVB) etkinlik analizini yapar. Bu çalışmada, 23 OECD ülkesinde yaşayan çocukların sahip olduğu yaşam ve eğitim koşullarıyla, alkol ve sigara bağımlılığı arasındaki ilişki üzerine VZA uygulanmıştır. Eğitim kalitesi yetersiz, düşük aile geliri, kalabalık ev ortamı ve kötü çevre koşulları gibi olumsuz şartlarda yaşayan çocukların, alkol ve sigara bağımlılığına sahip olma oranları arasındaki ilişkiyi gözlemlemek amacıyla, girdilerin sabit ve çıktıların tersinin maksimum olduğu bir model tasarlanmıştır. Çoklu girdi/çıktı değişkene sahip bu analizde, etkinlik değer hesaplaması için Veri Zarflama Analizi (VZA) uygulanmıştır. Toplam etkinlik değerleri Charnes-Cooper-Rhodes (CCR) modelleriyle, teknik etkinlik değerleri ise Banker-Charnes-Cooper (BCC) modelleriyle hesaplanmıştır. Etkin olmayan ülkelerin etkin olabilmesi için gereken hedef değerler ve iyileştirme oranları hesaplanmıştır. Çalışmada ayrıca süper etkinlik modelleri yardımıyla, ülkelerin etkinlik sıralaması da belirlenmiştir.