Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi (MBUD)

Yazarlar: Elif Akpınar Külekçi

Konular:Mühendislik

DOI:10.30785/mbud.419786

Anahtar Kelimeler:Kent mobilyaları,Özgün tasarımlar,Donatı elemanları,Antropometri,Ergonomi

Özet: Kentsel ve kırsal mekanlarda daha estetik ve fonksiyonel özelliklere sahip, yaşanabilir bir çevrenin oluşmasına katkı sağlayan Peyzaj Mimarlığı, kentsel peyzaj planlama ve tasarım çalışmalarında, koruma- kullanma ilişkisi içerisinde ekolojik, ekonomik, işlevsel ve estetik ilkelere bağlı kalarak çalışmalar yürütmektedir. Bu kapsamda donatı elemanlarının insan ölçüleri dikkate alınarak, insan ile uyumlu mekânlar yapılması gerekmektedir. Bu noktada devreye giren antropometri bilmi, insan ölçülerine uygun tasarımların yapılmasına olanak sağlar. Peyzaj ergonomisinde ise esas olan insan kullanımına yönelik tasarım, çalışma ve yaşama koşullarının optimal hale getirilmesini amaçlayan uygulamalardır. Bu çalışmanın amacı, estetik kaygının daha fazla ön planda olduğu peyzaj donatı elemanlarına yönelik özgün tasarımların antropometrik ölçüler ve peyzaj ergonomisi açısından uygunluğunun irdelenmesidir. Çalışmanın ana materyalini dünyada ve Türkiye’deki farklı özgün kent mobilyaları tasarımları oluşturmaktadır. Buna yönelik literatür çalışması yapıldıktan sonra, her bir özgün kent mobilyası tasarımında, antropometrik ve ergonomik ölçülerin neler olduğu belirtilmiştir. Daha sonra, tasarımda kullanılan malzemenin çeşidi, kent mobilyasının işlevi, tasarım ilkeleri ve estetik olup olmadığı değerlendirilerek bir çizelge hazırlanmıştır. Çizelgede, belirlenen özgün tasarımların (koşu ve bisiklet yolları, kaldırımlar, merdiven ve rampalar, kuşatma elemanları, duraklar, işaret ve yönlendirme levhaları, reklam panoları, döşemeler, aydınlatma elemanları, oturma elemanları, pergolalar, bitkisel öğeler, çöp kutuları, çocuk oyun alanları ve bitki kasaları) hem kullanım hem de tasarım açısından uygunluğu tartışılarak, işlevsellik, estetik, biçim, malzeme, renk, doku ve algılanabilirlik açısından uygunluğu genel bir değerlendirmeyle belirlenmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada özgün ve estetik sayılabilecek pek çok kent donatı elemanı antropometrik ve ergonomik ölçüler, kullanılan malzeme, tasarım ilkeleri, estetik olup olmadığı ve işlevselliği irdelenerek, bir peyzaj mimarı bakış açısıyla değerlendirilmiştir. Bu amaçla oluşturulan tabloda özgün ve estetik görülen bir donatı elemanı kimi zaman kullanım alçısından, kimi zaman işlevsellik bakımından pek çok yanlış tasarım ve mekânda amaç dışı kullanım gösterebilmektedir. Yapılan özgün tasarımlar üzerinden değerlendirmelerde de görülmüştür ki, kent donatı elemanlarında fonksiyonel, ergonomik, güvenli, dayanıklı, çevre ile uyumlu, uygun malzemeye sahip, standartlara uygun, estetik, bakımı kolay, orijinal, rahatlatıcı, canlı, çekici, anlaşılır tasarımlardan oluşması gerekmektedir. Çalışma sonucunda peyzaj donatı elemanlarında yanlış kullanımlara ve tasarımlara yönelik uygulamalar, doğru kullanım ve ölçütlerin neler olduğu ve buna yönelik çözüm önerilerinin neler olabileceği örnekleriyle ortaya konulmuştur.  _________________________________________________________________________________ Evaluation of Original Designs in Urban Equipment Elements According to Landscape Ergonomic Approach Abstract Contributing to the creation of a livable environment with more aesthetic and functional characteristics in urban and rural areas, landscape architecture carries on its works related to urban landscape planning and design, considering ecological, economic, functional and aesthetic principles within the protection-utilization balance. In this context, it is necessary to create spaces that are compatible with the human scale taking into consideration human measurements for equipment elements. Anthropometry used for the purpose mentioned above allows designs compatible with human scale. What is essential in landscape ergonomics is the applications aiming at optimizing the design, working and living conditions for human use. The purpose of this study is to evaluate original designs in landscape equipment elements for which aesthetical concerns are forefront in terms of anthropometric measurements and landscape ergonomics. Main material of the study is composed of various original urban furniture from both Turkey and different parts of the world. After literature review for this purpose, anthropometric and ergonomic measures were determined in each original urban furniture design. Then, a table was prepared by evaluating the type of material used in design, the function of urban furniture, design principles and aesthetics. By discussing the suitability of the original designs (running and cycling roads, sidewalks, stairs and ramps, surrounding elements, stops, signs and directing tables, billboards, pavements, lighting elements, seating elements, pergolas, plant materials, garbage cans, playgrounds and plant boxes) in terms of both use and design, their functionalities, aesthetics, form, material, colour, texture and perceptibility tried to be determined from a general perspective. In this study, many urban equipment elements which can be regarded as original and aesthetic are evaluated with respect to anthropometric and ergonomic measures, materials used, design principles, aesthetics and functionality from a landscape architect's point of view. It is seen in the table prepared for this purpose that a unique equipment element with aesthetic appearance may sometimes be exposed to misuses for their design and selected location. It was seen in the evaluations performed on the original designs that equipment elements should be made up of functional, ergonomic, safe, durable, environmentally compatible, suitable materials, standards compliant, aesthetic, easy to maintain, original, relaxing, lively, attractive and understandable designs. As the result of the study, misuse and false design examples of urban equipment elements are given and standards and scales of suitable uses tried to be determined by purposing solutions. Keywords: Urban furniture, original designs, equipment elements, anthropometry, ergonomy

---