Journal of Molecular Virology and Immunology
Yazarlar: Nuray GÜNEŞ, Şefika KARABULUT
Konular:-
DOI:10.46683/jmvi.2020.14
Anahtar Kelimeler:MRNA aşıları,SARS-CoV-2,Keşifler,Acil kullanım,Tarihsel süreç.
Özet: Geleneksel aşıların tarihi 200 yıl öncesine kadar uzanmakla beraber, nükleik asit temelli bir aşı sınıfının üretilebileceğine dair ilk veriler 30 yıl gibi çok daha yakın bir zamanda ortaya çıkmıştır. mRNA’nın (mesajcı ribonükleik asit) yeni bir terapötik ilaç sınıfı olarak kullanılabileceğini gösteren erken çalışma sonuçları ilk olarak 1990’lı yılların başlarında açıklandı. Sonraki süreçte mRNA temelli sistemlerin stabilite ve etkinliği ile ilgili engeller aşılırken, bu yaklaşımın geleneksel aşıların yetersiz kaldığı kanser hastalıklarının tedavisinde ve bilinen aşılarla koruyucu immünite geliştirilemeyen bazı enfeksiyon hastalıklarının önlenmesinde yeni bir umut olabileceği öne sürüldü. Bu aşıların düşük maliyetli olmaları yanında, büyük ölçekli ve hızlı üretim kapasitesi gibi avantajları da dikkate alınarak son 10 yılda mRNA temelli teknolojiler üzerine önemli yatırımlar yapıldı. Standardize edilmiş genel bir çerçeve üzerinden yeni mRNA aşı tasarımlarının kolay bir şekilde yapılabilmesi bu sistemleri yeni ve bilinmeyen bir etkene karşı hızlı bir şekilde aşı geliştirmede öne çıkarmış ve pandemi durumlarında bu özelliğinin yanına yüksek kapasitede hızlı üretim avantajı da eklenince mRNA aşıları yeni ve cazip bir aşı platformları olarak görülmeye başlandı. mRNA temelli teknolojide son 5 yılda yakalanan hızlı ivmenin SARS-CoV-2 (Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) pandemisi ile kesişmesi bu teknoloji için bir dönüm noktası oldu. Pandemi sürecinde diğer aşı sistemlerine kıyasla hızlı tasarım ve üretim süreçleri ile güvenlik ve etkinlik çalışmaları mRNA aşıları için kısa sürede tamamlandı. Birkaç mRNA temelli aşı sistemi uluslararası kurumlar tarafından acil kullanım onayları alırken, aşıların milyonlarca kişiye uygulanması sonrası mRNA temelli sistemlerin olası yan etkileri ve güvenlikleri ile ilgili muazzam bir veri elde edileceği beklenmektedir. Sonuç olarak yeni bir teknoloji olmasına rağmen 30 yıllık bir deneyim üzerine kurulan mRNA temelli aşılar için SARS-CoV-2 pandemisi ile birlikte yeni bir çağa giriş yapıldığı söylenebilir. Bu makalede mRNA’nın keşfinden başlayarak, mRNA temelli aşıların ilk onaylarına kadar geçen sürede söz konusu teknolojinin geliştirilmesinde karşılaşılan zorluklar ve dönüm noktası niteliğindeki olayların bir özeti sunulmuştur.