Mantık Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: Hülya ALTUNYA, Adil KOYUNCU
Konular:Mantık
Anahtar Kelimeler:Mantık,Ziya Bey,Ziya Bey Yazma Eserler Kütüphanesi,El Yazması Eser,Matbû eser
Özet: Bu makalede Sivas Ziya Bey Yazma Eserler Kütüphanesi’nde bulunan Mantık ilmine dair el yazması ve matbû eserlerin tasnif edilmesi amaçlanmıştır. Zira bu kütüphanede mantık alanında telif edilmiş çok sayıda el yazması eser bulunmaktadır. Bunların bir kısmının henüz matbû olmadığını tespit ettik. Bu eserlerin mantık ilim tarihine matbû olarak kazandırılması gerekmektedir. Açıkçası mantık ilim adamlarının dikkatini bu eserlere çekerek İslâm mantık tarihine katkı sağlamayı hedeflemekteyiz. Diğer taraftan Sivas Yazma Eserler Kütüphanesi’nde bulunan eserlerin, bilhassa mantık eserlerinin tasnifi hatalar barındırmaktadır. Bu makalemizde mantık eserlerinin tasnifindeki hataları arındırmayı ve doğru bir tasnif şeklini ortaya koyarak mantık alanında çalışacak araştırmacıların en doğru tasnife ulaşmalarını sağlamayı hedef edindik. Böylece mezkûr kütüphanede mevcût bulunan 1583 el yazması eseri ve 16351 matbû eseri tarayarak çalışmamıza esas teşkil eden tasnifi oluşturduk. Tasnif esnasında sırayla şu problemlerle karşılaştık ve bu problemleri büyük ölçüde çözmeye çalıştık: mantık ilmine ait olmayan eserlerin, mantık ilmine ait olarak kayıt edilmesi, mantık ilmine ait olan eserlerin, mantık ilmine ait olmayan eserler arasına kaydedilmesi, eser isimlerinin eksik, fazla ya da yanlış yazılması, eser, müellif ve mütercim isimlerinde gerekli transkripsiyon işleminin yapılmaması, müellif ve mütercim vefat tarihlerinin yanlış, eksik yazılması veya hiç yazılmaması. İşte bu araştırmada gereken tüm işlemler yapılmaya çalışılmış olup hata payı en aza indirilmeye çalışılmıştır. Çalışmamız giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Girişte mezkûr kütüphanenin kurucusu Yusuf Ziya Başara Bey’in kısa tarihçe-i hayatı ve Sivas Ziya Bey Yazma Eserler Kütüphanesi hakkında gereken malumat verilmiştir. Birinci bölümde mantık ilmine dair el yazması eserlerin tamamı, matbû eserlerin ise Îsâgûcî, Şemsiyye ve Tehzîbu’l-Mantık eserleri üzerlerine yazılmış olanlarına yer verilmiştir. Bunun yanısıra medrese geleneğinde büyük öneme sahip olan ve bunların üzerine çok sayıda şerh ve haşiye yazılan; Îsâgûcî, Şemsiyye ve Tehzîbu’l-Mantık eserlerine önemle değinilmiştir. İkinci bölümde Âdâbu’l-Bahs ve’l-Münâzara’yı konu edinen eserlerin yazma listesi verilmiştir. Matbû eserlere ise sayısının fazlalığı ve makalenin sınırlarını aşmasından dolayı tercihen tablo şeklinde ve ek olarak yer verilmiştir. Sonuçta yapılan tasnifin önemine ve alana yaptığı katkılara temas edilmiştir. Bu araştırmada alanda çalışacak kişilerin ele alınan eserlere kolay bir şekilde ulaşımının sağlanması için demirbaş numaralarına göre sıralama ve tasnif yapılmıştır. Böyle bir çalışmanın İslâm mantık tarihinin ortaya çıkartılmasında katkısının olacağına inanmaktayız.