Din ve Felsefe Araştırmaları

Yazarlar: Mehmet Sait REÇBER

Konular:Felsefe

Anahtar Kelimeler:Oakes,Tanrı,Teizm,Panteizm,Alem,Yaratma,İçkinlik

Özet: Makalede geleneksel teizmin panteizmi gerektirip gerektirmediği Robert Oakes’ın bu konuda ileri sürmüş olduğu gerekçeler ışığında ele alınıp, eleştirel açıdan değerlendirilmektedir. Öncelikle ‘teizm’ ve ‘panteizm’ hakkında kısa bir kavramsal çözümleme yapıldıktan sonra Oakes’ın teizmin bazı öğretilerinin panteizmi gerektirebileceği noktasındaki iddiaları üzerinde durulmaktadır. Oakes’ın yaklaşımına yönelik olarak ortaya konulan eleştiriler de dikkate alınarak, geleneksel teizmin panteizmi gerektirebileceğine ilişkin iddiaların başka türlü anlaşılmaya/ yorumlanmaya açık olduğu, bu iddiaları temellendirmek için ileri sürülen gerekçelerin ikna edici olmadığı savunulmaktadır. Tartışmalı olduğu kadar teizmle bağdaşmayan bir takım gerekçelere bağlı olarak savunulan teizmin panteizmi gerektirebileceği çıkarımının temelde kapsayıcı/uzamsal ontolojik sezgilere dayandığı düşünülmektedir. Bu bağlamda ortaya konulan ontolojik yorumlamaların panteist bir anlayışı zımnen içeren ontolojik sezgilerle iç içe olabileceklerine dikkat çekilirken, teizmin öngördüğü Tanrı-âlem ilişkisi önündeki zorlukların panteist veya panteist-vari bir yorumla aşmanın rasyonel bir tercih olmadığı savunulmaktadır. Makale Oakes’ın bu konuda ileri sürdüğü gerekçelerin ikna edici olmadığı kadar geleneksel teizmin temel öğretileriyle de uyumlu olmadığı sonucuna varmaktadır.

---