İdil Ural Araştırmaları Dergisi

Yazarlar: Bahar ERİŞ KARAOĞLAN

Konular:Dil Bilim

Anahtar Kelimeler:Eksiz ad öbeği,Eşleme,Birleşik,Ad,Sıfat,Çuvaşça,Açık eşleme

Özet: Fikir birliğine varılamayan pek çok öbek türü bulunmakla birlikte, bunların içindegöze çarpanı varlığı dahi tartışma konusu olan takısız/eksiz ad öbeğidir. Bu tür için yapılan tanımlar, bazı öbekleri dışarıda bıraktığı gibi terim de “kendinde olmayan-eksiz” öbekler adlandırması ile söz dizimsel ilişkilerin sınırlarını belirtme açısından eksiktir. Bu yüzden yazıda alternatif olarak önerilen kavram ve terim eşleme/eşleme öbeğidir. Bu öneri doğrultusunda da yazıda amacımız, “eksiz ad öbeği türü” altında sayılan yapı tiplerinin Çuvaşçadaki görünümlerini ilişkililiklerini ve biçimsel olarak virgül ya da kısa çizgi ile ayrılan eşlenmiş yapıları eşleme olgusuna göre gözlemlemek ve açıklamaktır. Eşleme için verilen tanımlar dil bilim literatüründe bir hayli tartışmalı olsa da dillerin tipolojik özellikleri göz önünde bulundurulduğunda çözülemeyecek kadar karmaşık değildir. “Niteleme” tanımı, genel olarak bu yapılara eşleme olarak yaklaşılmasını güçleştirse de niteleyicinin (modification) eşleme yapılarında bir nitem/niteleyen niteleyiciler (attributive modifier) özelliği gösterdikleri söz dizimsel dağılımlarına bakıldığında anlaşılmaktadır. Eşlemeler de elbette ad kökenli öbekler içerisindedir ve bir ad öbeğidir. Bunlar, ad öbeğinin yapısının işlevsel derinliğini gösteren söz dizimsel, anlam bilimsel ve kullanım ile ortaya çıkan ilişkilerin oluşturduğu birleşimsel bir alanda, eşleme dil bilgisel ilişkisi ile kurulan öbeklerdir. 

---