İdil Ural Araştırmaları Dergisi

Yazarlar: Ertuğrul KARAKUŞ

Konular:Edebi İncelemeler

Anahtar Kelimeler:Türk Dünyası Edebiyatı,Roman,Çuvaş Edebiyatı,Aleksandır Artemyev,Çuvaş Kızı Salambi

Özet: Aleksandır Artemyev tarafından 1956’da “Salambi” adıyla yayınlanmış olan roman, “Çuvaş Kızı Salambi” adıyla 2019 yılında Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Eser, tam bir dönem romanıdır ve ağırlıklı olarak 2.Dünya Savaşı’nın hemen sonrasına denk gelen dönemi Çuvaş toplumu özelinde ele alır. Romanın kahramanı Salambi, savaşın bütün yıkıcı sonuçlarına, hatta savaş öncesinde Türk topluluklarının üzerinden adeta bir silindir gibi geçen “repressiya”da babasını kaybetmiş olmasına rağmen, hayatın/dönemin bütün zorluklarıyla ve toplum baskısıyla mücadele eder ve kişiliğiyle “Savaş sonrası dönemde ideal bir Çuvaş Kızı”dır.  Yazar haricen, dönemin her türlü insan yapısını etkili, canlı ve yer yer esprili bir üslupla esere alır. Geçmişte devlet tarafından büyük haksızlıklara uğrayıp katledilenler,yakınları bu haksızlıklara uğrasa da hem kolhoz için hem de yağadığı ülke için fedakârca çalışanlar, dedikodularla bu çalışkan insanları yıpratmaya çalışan çıkarcı tipler, çok kültürlü ortamda Çuvaş kültürünün/milliyetinin korunması çabalarına destek vermediği gibi bu kültürü küçümseyen “mankurt” tıynetli sözde aydınlar, bu sahte aydınlara menfaatleri için boyun bükenler, son derece etkili cümlelerle konuşturularak okuyucu gözünde canlandırılmıştır. Eserin bir diğer başarısı da kurgu ve olay örgüsünün sıradışı bir çekilde sıralanış (syuzhet) çabasındadır. Salambi’nin evlat edindiği çocuğu köye getirdiği ve dedikoduların yayılmaya başladığı bölümün romanınbaşına alınmasıyla yazar düğümübaşta atar ve okuyucuyu sonraki bölümleri merak etmeye yönlendirir. Sonuç olarak; Çuvaş Kızı Salambi romanının, gerek etkili olay örgüsü, gerek folklor unsurlarına sıkça yer vermesi ve gerekse de dönemin bütün insan tiplerini canlı ifadelerle tasvir etmesiyle, 2. Dünya Savaşı sonrası döneme aitönemli Çuvaş edebiyatı ürünlerinden olduğunu söyleyebiliriz.

---