Dilbilim Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: Aysun KUNDURACI
Konular:Sosyal
DOI:10.18492/dad.543902
Anahtar Kelimeler:Biçimbilim,Adlaşma,Yantümce,Tümcesel işlev,Karmaşık taban
Özet: Bu çalışma, Türkçede karmaşık adlaşmalara yapısal çözümlemeler sunmakta ve çok birimli, özerk bileşenli bir dilbilgisi modeli önermektedir. Türkçede -DIK ve -mA adlaşmaları önceki çalışmalara da konu olmuş, anlamsal açıdan incelenmiş, +olgusal (-DIK) ve -olgusal (-mA) olarak ayırt edilmiştir. Csató (1990) ve Taylan (1998), adlaşmaları +/- bilgisellik açısından değerlendirerek, kip/kiplik ulamlarıyla ilişkilendirmiştir. Bu çalışma, kipsel ayrımı desteklemekle birlikte, dayanağının farklı yapısal kurulumlar olduğunu savunmaktadır. Çalışma, iki ayrı türetim önermektedir: yantümceleyen -DIK türü ve süreçsel adlaşma üreten -mA türü. -DIK’ı türetimsel değerlendiren çalışma, Türkçede türetimsel bir sürecin de, zaman-görünüş-kişi içeren çekimsel süreçlerde olduğu gibi, kip değeri kodlayabileceği sonucuna ulaşmaktadır. Ayrıca, biçimbilimsel işlemlerin yaratıcılığı ve sözlükbirimler dışında da karmaşık/anlık çıktılar sağlayabildiği örneklenmektedir. Dil dizgesindeki işlevsel yapıya (krş. LFG) ait sonuçlar da vardır: Karmaşık adlaşmalar ve tümcesel işlevleri, Türkçede özne işlevinin nesneden ve etken çatıdaki öznenin de edilgen çatıdaki özneden daha kısıtlı olduğunu ve kip kodlamanın, bir yapının özne içermesiyle bağlantılı olduğunu ortaya çıkarmaktadır.