Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi

Yazarlar: Ali Osman ÖZTÜRK

Konular:Folklor

Anahtar Kelimeler:Çeviri

Özet: Bu yazıyla “Türkü-destan” olarak adlandırmayı uygun gördüğüm Türk halk müziğinin özel bir türü olan “destan türküleri”ni ele almak istiyorum. Kúnos, Radloff’un [1]   Proben serisinde destanı, Ba’rma-türküleri’nin bir alt türü olarak “kısa soluklu şiir” olarak tanımlar. Kúnos’a göre destanlar “her ne kadar halk ağzıyla söylenmiş ve halka özgü kültür öğeleri ile kaleme alınmış” metinler olsa bile, “tam olarak halk edebiyatı ürünlerine dâhil edilemezler” [2] . Kúnos’un kastettiği tanınmış şairlerin şiirleridir. Burada ele alınacak olan türkü-destan konusuna Kowalski, “Türkü” başlıklı yazısında [3] değinmiştir. Kowalski tür olarak türkü-destana “ilk Kúnos tarafından tanıtılan ünlü Türkmen Kızı” adlı baladı örnek gösterir [4] . Kowalski’ye göre “bu tarz metinler, yani Türk kültür dairesinde öne çıkmış ve karşılıklı olarak bir kız ve bir oğlan tarafından söylenen ve diyaloga dayalı şiirler” kesin olarak balad’dır. Yazar, Radloff’un eserlerinden [5] bu görüşünü destekleyen birçok örnek sunar. Edmond Saussey (1952: 21vd) ve sonraki yıllarda Türkiye ile birlikte tüm Avrupa’dan baladlar derleyen “European Folk Ballads”’ın [6] yayıncıları da aynı şekilde destanı bir balad olarak değerlendirirler. Her iki durumda yukarıda bahsi geçen ve Kúnos’un ilk defa Budapeste’de yayınladığı balad, örnek metin seçilir. Söz konusu balad, Kúnos’un (1889: 119vd) çalışmasında epik, daha doğrusu narativik özelliği belirgin bir şekilde öne çıkan bir anlatı içerisinde yer alan nesir türüdür. Boratav (1982: 426) ve Ursula Reinhard destanı aynı anlamda kullanırlar. Destan, ayrıca halk arasında da bu şekliyle tanınır.

---