Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi

Yazarlar: Mehmet KAYA

Konular:Beşeri Bilimler, Ortak Disiplinler

Anahtar Kelimeler:Bursa,Bursa’da El Sanatları,Cumhuriyet Öncesi ve Cumhuriyetin İlk Yılları

Özet: Bursa tarihineski dönemlerinden beri ekonomik bakımdan önemli bir merkez olmuştur. Bu özelliği Bizans ve Osmanlı Devleti devrinde de devam etmiştir. Ekonomik faaliyetler bakımından el sanatlarının önemli bir katkısı vardır. El sanatlarının çeşitliliği hem uğraşılan alanların farklılığını ortaya koymakta, hem de şehrin ekonomik yapısını kuvvetlendiren bir yapı göstermektedir. Kunduracılık, debbağlık, bıçakçılık, boyacılık bu el sanatları içinde ilk akla gelenler arasında sayılabilir. El sanatlarının gelişmesinde esnaf birlikleri ve cemiyetlerin önemli payı vardır. Meslek ahlakının sürdürülmesinde bir kontrol mekanizması oluşturmuş, hem de daha kaliteli üretime imkan sağlamıştır. Çırakların belli bir disiplin altında sanatlarını öğrenmeleri, aynı zamanda bu sanatı usta olarak öğretmeleri sanat dalının gelişmesinde önemli bir yer tutmuştur. El sanatları XIX. Yüzyıl sonları ve Cumhuriyetin ilanı sonrası olmak üzere iki kısımda ele almak mümkündür. Kunduracı, debbağ, kabzımal, bıçakçı, boyacı, maçı gümüş işlemeciliği, kağıtçı olmak üzere Cumhuriyet öncesi dönemin belli başlı el sanatları arasında sayılabilir. Cumhuriyetin ilanı ile birlikte bu el sanatlarından bazıları diğerlerine göre ön plana çıkmaya başlamıştır. Araba imaları, debbağlık, kağıt imali gibi. El sanatları görkemli durumunu 16.-19. Yüzyıllar arasında göstermiştir. Bu el sanatlarının bu dönem içinde gelişmesi sadece Bursa ile sınırlı kalmamış, buradan devletin diğer şehirlerine ihraç edilen, hatta bazı şehirlerde el sanatlarının gelişmesine öncülük etmesi bakımından belirleyici bir konumu olmuştur. Sanatkarların sanatlarını geliştirmek adına gereken çalışma disiplini yanında, sanat ahlakını da gözeterek hareket etmeleri önemli bir nokta olarak belirtilmelidir. Sanat öğrenen çırak öğrenimi boyunca ustasından görerek ve incelikleriyle kavraması, sanatını geliştirmesi anlamında dikkate değer bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. El sanatlarındaki bu gelişmesi sayesinde döneme iz bırakacak eserler ortaya konulmuştur. XIX. Yüzyılda makineleşme ile birlikte el sanatları da gerileme içerisine girmiştir. Avrupa’nın seri üretimle daha ucuza mal imal edip satması, zanaatkârların el emeği ile elde ettikleri ürünlerin daha pahalı olması sebebiyle bunların alım gücünün azalmasına neden olmuştur. Bu makalede Cumhuriyetin ilk yılları itibariyle şehird

---