Batman Akademi Dergisi
Yazarlar: Seyfettin HARUNİ
Konular:Din Bilimi
Anahtar Kelimeler:Standart Arap dili (fushâ,Edebî dil),Halk Arapçası (ammîce),Ortak Arapça,Diglossia
Özet: Câhiliye devrinde mevcut olan ve İslam’ın ilk yıllarında da varlığını sürdüren Arap dilindeki lehçe çokluğundan kaynaklanan dilsel karmaşıklık, dilbilimciler arasında kabul edilen bir gerçek ise de delillerin azlığı sebebiyle bu karmaşıklığın boyutu konusunda tek ve üzerinde uzlaşılmış bir görüş yoktur. Her halükârda, çöl şartlarında müstakil kabilelerce sürdürülen yaşam, bizi İslam’dan önce Arap dilinin tamamen homojen bir yapıya sahip olmadığını düşünmeye zorlar. Ancak yaşam şartlarının düzelmesiyle beraber, Câhiliye döneminde dinî, siyasî ve ticarî bir merkez konumuna gelen Mekke’de, birçok kabilenin karışıp kaynaşması neticesinde ortak bir dilin oluştuğu düşünülebilir. Bu ortak dil, Kur’ân’la birlikte kemale ermiştir. Milâdî VII. ve VIII. yüzyıllarda gerçekleşen fetihlerle birlikte Arap dili, Arap yarımadasının dışına taşmış ve fethedilen yeni yerlerde genelde azınlık olarak yaşayan Araplar, dillerini diğer dillerin tesirinden korumakta zorlanmışlardır. O zamandan beri büyümeye başlayan edebî dil ile halk dili arasındaki uçurum, Abbâsî döneminde ve sonrasında, merkezî otoritenin zayıflaması ve yönetimin yabancıların eline geçmesiyle daha da belirgin hale gelmiştir. Arap ülkelerindeki kolonyalizm zamanında da (XIX. yy. ve sonrası) Arap dili, Fransızca ve İngilizce’den çokça etkilenmiştir. Bugün birbirinden oldukça farklı olan edebî dil ile halk dilinin Arap ülkelerindeki paralel kullanımı, sosyolinguistikte “diglossia” terimiyle karşılanmaktadır.