İçtimaiyat
Yazarlar: Ali Rıza SAVAŞ, Adem PALABIYIK
Konular:Sosyoloji
DOI:10.33709/ictimaiyat.641212
Anahtar Kelimeler:Varto,Alevilik,Nitel Yöntem,Muş,Saha,Din,Gelenk
Özet: Giriş: Alevilik konusu, ülkemizin gündeminde uzun süredir yaralamaktadır, sosyal meseleler, siyasal meseleler yahut başka toplumsal konularda dahi Alevilik ön planda utulmuş yahut tutulmaya çalışılmıştır. Din üzerinden yapılan vurgularla birlikte Alevilik belirli siyasal amaçlar için de kendisi ile alakalı olamayan muhtevalara dahil edilmiş ve toplumun belki dezayıf olduğu alanlarda farklı perspektiflerde değerlendirilmiştir. Aleviliğin bu akışkan süreci, özellikle Türkiye toplumunda farklı algıların oluşmasına sebep olmuş ve belirli dönemlerde önemli problemler yaşanmıştır. Alevilik konusu ile alakalı yanlış anlamalar ve Sünni kavramı ile yapılan gereksiz karşılaştırmalar, Aleviliğin ülkemizde de farklı anlamlarda anlaşılmasına sebep olmuştur. Toplumsal bir olgu olarak Aleviliğin varlığı, ülkemiz için her açıdan önemli bir zenginlik kaynağı iken çeşitli negatif durumlardan dolayı farklı yakıştırmaların yapılması meselesinin farklı boyutlara ulaşmasına sebep olmuştur. Aleviliğin siyasal sürece dahil edilmeye çalışılması, bazı siyasal partilerin Alevilik üzerinden çeşitli vurgulamalar yapmaya çalışması, Alevilik kavramının daha sorunlu hale gelmesine sebep olmuştur. Aleviliğin sürekli olarak bir tarafa ait ettirilme çabası zaman zaman alevi vatandaşları da rahatsız etmiş ve Aleviliğin barış, insanlık ve kucaklayıcılık vurguların öne çıkarmak için çaba harcanmaya çalışılmıştır. Aleviliğin kültürel kodlarından önemli bir simge olan saz ve söylenen türkülerin sözleri, Aleviliği daha anlaşılır hale getirmiştir. Alevilik, özellikle bu süreçten sonra ülkemizin birçok bölgesinde benimsenmiş ve Alevilik üzerinden oluşturulmaya çalışılan olumsuz tablo yavaş yavaş değişmiştir. Değişen bu tablo sonucunda özellikle Alevilik kendisini belirli kodlar üzerinden yeniden inşa etmiştir. Alevilik, süreç içinde sahip olduğu birleştiricilik kodu üzerinden kendisini yeniden tanımlaması ve inşa etmesi, Aleviliğin belirli konularda kült haline gelmesine sebep olmuştur. Gelenekleri, söylemleri ve tutumları ile Alevilik, kendisine toplumsal açıdan ciddi ve vazgeçilemez bir karşılık bulmuştur. Gereç ve Yöntemler: Varto ile alakalı yaptığımız saha çalışmasında yöntem olarak Nitel yöntem tercih edilmiştir. Nicel olarak fazla sayıya ulaşmada yaşanabilecek problemler gözden geçirilmiş ve risk alınmamıştır. Nitel yöntem ile alakalı bazen tek bir kişiye dahi ulaşılabilirken nicel yöntemde daha genelleyici olduğu böyle bir şans vermemektedir (Strauss & Corbin, 2014; Patton, 2005). Nitel yöntem sayesinde görüşmecilerle daha samimi bir ortam sağlanmıştır. Evren olarak Muş’un Varto ilçe merkezinde ikamet eden on kişi seçilmiştir. Örneklem olarak ise bu evren içinden amaçlı ve kartopu veya zincirleme örnekleme çeşitleri ile seçilmiş 4 erkek 6’da kadın seçilmiştir. Böylece yüzyüze görüşme bize sorularımız ile alakalı gerekli esnekliği sağlamıştır (Ekiz, 2009: 127-128; Büyüköztürk ve diğerleri, 2010: 161). Bu iki tür örneklem çeşidini kullanılmasının sebebi ise içerik açısından taşıdığı niteliklerdir. Özellikle amaçlı örneklem bize tabaka şansı da sunmaktadır. Daha önce belirli olan tabaka üzerine yapılacak çalışma için amaçlı örneklem bu tabaka içine ulaşma şansımızı kolaylaştırmaktadır (Kerlinger & Lee, 1999). Yine amaçlı örneklem modelinde zengin veri elde etme imkanı da bulunmaktadır (Flick, 2014). Kartopu örnekleme modeli ise özellikle kritik durumlarda sorunların çözümü için kullanılabilir, yani örnekleme ulaşamama durumunda çeşitli öneriler sayesinde örneklem sayısı büyüyebilmektedir (Creswell, 2013). Ulaşılacak anahtar kişiler çalışmanın alanını genişletebilir ve görünür olan kişilere ulaşma şansı oluşabilir (Denzin & Lincoln, 2008; Bernard[1], 2011). Varto’ya yaptığımız çalışma ile alakalı olarak da bu tür bir yöntem izlenmiştir. Ulaşılan anahtar kişiler dedeler ve Alevi toplumu içinde saygın olan kişilerdir. Böylece tahmin edemediğimiz riskler ortadan kalkarak, bu kişiler aracılığı ile örnekleme dahil edilecek diğer bireylere de ulaşılmıştır. Örneklem yöntemleri ile seçilen bireylerin yaş aralığı (66-22) yaş aralığı içerisinde değişmektedir. Çalışmaya katılanlardan 4 tanesi erkek 6 tanesi ise kadındır. Ekonomik durumları 1000TL ile 4000 TL arasında değişmektedir. Gelir düzeylerinin 4000 TL civarında olmasının temel nedeni Varto halkının genellikle yurt dışı ile ilişkili olmasından kaynaklandığını ifade etmeliyiz. Varto’da ikamet eden her ailedenaz bir birey yurt dışında yaşamaktadır. Çalışmaya katılanlardan 6’sı evli olup 4’ü bekârdır. Çocuk sayısı (1-3) arasında değişmektedir. Çalışmanın temel hipotezleri sorular şeklinde ifade edilmiş ve kişiler alfabetik olarak kodlanmıştır. Sorulara verilen cevaplar ise bulguları ortaya koyacak ve böylece nitel yöntem ile başlamış olan çalışmanın veriler sosyolojik bir dil ile analiz edilecektir.