Journal of Analytic Divinity

Yazarlar: Seda MÜJDECİ

Konular:Din Bilimi

DOI:10.46595/jad.865013

Anahtar Kelimeler:Planlı Davranış Teorisi,Niyet,Sosyal Psikoloji,Kur’an,İslam Sosyolojisi.

Özet: İnsan davranışlarının kaynağını oluşturan etmenlerin daha iyi anlaşılması için oluşturulan teorilerden bir tanesi Ajzen ve Fishbein tarafından geliştirilmiş olan planlı davranış teorisidir (PDT). Planlı davranış teorisi sayesinde bir davranışın ortaya çıkma ihtimali tahmin edilebilmekle beraber davranışa yönelik amaç belirlenebilir. Aynı zamanda bu teoriye göre kişilerin davranışlarına etki eden en önemli faktör niyettir. Niyet denilince daha çok akla ibadetlerin gerçekleştirilmesi veya kalplerdeki iyi ya da kötü yöndeki arzular gelmektedir. Bunlar doğru olmakla beraber planlı davranış teorisinde kastedilen niyet bir davranışın gerçekleşmesi veya gerçekleşmemesi doğrultusunda kişinin davranışlarının sonuçlarını düşünerek; tutum geliştirmesi, sosyal baskıdan etkilenmesi ve davranışsal kontrol ile hareket etmesidir. İslam dininde ise niyet, istenilen bir şeyi amaçlamada kalbin istenilen şeyde karar kılması ve davranışların meydana gelmesinin kilit noktalarından bir tanesidir. Dolayısıyla bu çalışmanın amacı niyetin Kur’an’da ele alınmasını planlı davranış teorisinin temelini oluşturan “tutum”, “algılanan sosyal baskı” ve “algılanan davranışsal kontrol” başlıkları altında Kur’an’daki etkileşimleriyle ayetler ışığında incelemektir. Kur’an’da niyetin ele alınması ile planlı davranış teorisi arasında ilişkinin kurulabileceği örnek metinler bulgulanmıştır. Çalışma tarihsel dokümantasyon tekniğine uygun olarak işlenmiştir.

---