Journal of Analytic Divinity
Yazarlar: Özkan TEKİN
Konular:Din Bilimi
Anahtar Kelimeler:Kelam,Kemalpaşazâde,Şer,Allah’ın Yaratması,Allah’a Nispet
Özet: Bu makalede Kemalpaşazâde açısından şerrin Allah’a nispet edilip edilemeyeceği problemini araştırdık ve onun böyle bir nispeti olumsuzlayan görüşü nasıl temellendirdiğini ortaya koyduk. Kemalpaşazâde, şerrin Allah’a nispeti problemini “Risâle fî Beyâni Ademi Nisbeti’ş-şerri İlellâhi Teâlâ” adlı hususi bir risalede ele almıştır. Biz makalede problemi bu risale yanında Kemalapşazâde’nin Tefsîr’ine müracaat ederek ve kötülük problemini kelami ve felsefi perspektiften inceleyen bazı modern araştırmalara başvurarak inceledik. Kemalpaşazâde, hayrın Allah’a nispet edilebileceğini, ama şerrin ona nispet edilemeyeceğini düşünmektedir. Bu tezini hem ayet ve hadislerden yaptığı çıkarımlar hem de doğrudan aklî istidlaller yoluyla kanıtlamaya çalışmıştır. Problemi incelerken başvurduğu ilk nas, “Ne mutlu ki iyi senin iki elindedir, kötü sana ait değildir.” hadisi olmuştur. Kemalpaşazâde “el” kelimesi ile kastedilen anlamın tasarruf olduğunu kanıtlamak için “Seni iki elimle yarattığım kimseye secde etmekten ne alıkoydu?” ayetine başvurmuştur. Buna göre iki el ile Allah’ın mülk ve melekût âlemlerindeki tasarrufları kastedilmektedir ve insan her iki âlemden de nasibi olduğu için meleklerden üstündür. Hadiste “şer senden değildir” yerine “şer sana ait değildir” ifadesinin tercih edilmesi, şerrin de hayır gibi varlığını Allah’a borçlu olduğunu göstermektedir. Kemalpaşazâde, eseri ister iyi ister kötü olsun, Allah’ın yapmasının her şeyi yerli yerine koyma anlamında adalet ve hikmete uygun olduğunu düşünmektedir. Kötü, kötü olması bakımından Allah’a nispet edilemez. “Bilmiyoruz, yeryüzündekiler için şer mi dilendi, yoksa Rableri onlar için hayır mı diledi?” ayetinde hayrın aksine şerrin Allah’a nispet edilmeden meçhul sigayla dilendiğinden bahsedilmesi de bu yaklaşımı doğrulamaktadır. Allah’ın her şeyin yaratılışını en iyi ve en güzel şekilde yaptığını belirten ayetler de eserdeki değil, sanattaki iyiliğe dikkat çekmesiyle Kemalpaşazâde’nin tezini desteklemektedir.