Rusya Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: Andrey ASHİKHMİN
Konular:Tarih
DOI:10.48068/rusad.1035439
Anahtar Kelimeler:Rusya tarihi,E.E. Uhtomskiy,II. Nikolay,“Doğuculuk”,Kolonyalizm,Anti-kolonyalizm,Doğu
Özet: Bu makalede, ünlü şarkiyatçı, muharrir ve imparatorluk sarayı hizmetkârı (kamer-yunker) Knyaz E. E. Uhtomskiy'in faaliyetleri ve onun fikrî mirasının kolonyalizm/sömürgecilik ve anti-kolonyalizm/sömürgecilik karşıtı yaklaşımlar çerçevesindeki izahı ele alınmaktadır. Metin, XIX. yüzyılın sonu ve XX. yüzyılın başlarında Rus toplum hafızasındaki “Doğuculuk/Doğu politikası” olgusunu değerlendirmeye çalışmaktadır. Yazar, Rusya Devlet Tarih Arşivi ve Rusya Federasyonu Devlet Arşivi belgeleri ve bunların yanı sıra konuyla ilgili modern tarih yazımı temelinde, “Doğuculuk/Doğu politikası”nı dönemin entelektüel çerçevesine oturtuyor ve bu sosyo-politik dünya görüşünün sınırlarını sömürgecilik ve sömürgecilik karşıtı söylemler arasında tanımlıyor. Beşeri bilimler tarihyazımında sıklıkla kullanılan “sömürgecilik” ve “sömürgecilik karşıtı” terimlerin farklı anlaşılmasından kaçınmak için yazar, onlara biyografik, bilimsel ve edebi anlatıların analizinin yapıldığı kendi tanımlarını vermektedir. Çalışmanın metodolojisi, entelektüel tarih, düşünce tarihi, biyografi ve klasik kaynak eleştirisi yaklaşımlarını kapsamaktadır. Yazar, E. E. Uhtomskiy’in çocukluk el yazmalarını ve Uhtomskiy sülalesinde var olan “deniz seyahati efsanesi”ni analiz ederek geleceğin şarkiyatçısı ve muharirinin dünya görüşünün kökenlerini belirlemeye çalışmaktadır. “II. Nikolay ve Knyaz Uhtomskiy” adlı müstakil konu knyazın şahsi fonunda (RGİA. F. 1072) bulunan yazışmalar ışığında incelenmiştir. Ukhtomsky’in Asya kültürünün yükselişine yönelik dünya görüşünü kesin bir şekilde sömürgecilik karşıtı olarak tanımlamanın imkânsız olduğu fikri, elde edilen esas sonuçlar arasında yer almaktadır. Buna binaen, bilge bir kişilik olmasına rağmen Ukhtomsky, dünyanın geri kalanı üzerinde entelektüel, politik ve ekonomik üstünlüğün "beyaz adam"da olduğu yönündeki Avrupa uygarlık söylemini temellendiren kült efsaneden kurtulamamıştır. Yazılarında çelişkili bir söylem takınan Uhtomskiy, imparatoru ve halkı kendi algısının gerçekliğine ikna edememiştir. 1900’lü yılların başlarında “Doğuculuk/Doğu politikası”nın ana ideoloğu ile monarşi arasındaki soğukluk ve akabindeki Rus-Japon Savaşı, imparatorluk ailesinin, monarşi günlerinin sonuna kadar Tibetli Hekim P. A. Badmayev ile yakın ilişkilerinde kendini göstermek kaydıyla “Asya heveslerinin” egzotik statüsünü sağlamlaştırmaktan öteye geçemedi.