Rusya Araştırmaları Dergisi
Yazarlar: Fırat ÇAKIR
Konular:Tarih
DOI:10.48068/rusad.1030640
Anahtar Kelimeler:Rusya Tarihi,Çarlık Rusyası,Gürcistan Krallıkları,Ahıska Eyaleti,Ahıska İsyanı
Özet: Çarlık Rusyası’nın 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile Gürcistan’ı işgal süreci başlamış; Ruslar, 1829 senesinde imzalanan Edirne Antlaşması’na kadar geçen 50 yılı aşkın sürede Acara dışında bütün Gürcistan’ı işgal etmişlerdir. Gürcü Krallıkları, Gürcistan’ın ilhak süreci öncesinde o döneme kadar tahakkümü altında oldukları Osmanlı İmparatorluğu ve İran’ın kontrolünden kurtulmanın bir yolu olarak din kardeşi gibi gördükleri Ruslar’la yakın ilişkiler kurma yolunu seçmiş, Rusları adeta kendileri için bir kurtarıcı olarak görmüşlerdir. Ancak, 1783 senesinde imzalanan Georgiyevsk Antlaşması ile Rusların Gürcistan’a yerleşmeleri Gürcü Krallıkları’nın beklediği ortamı oluşturmamış, aksine Rusların tahakkümünün Osmanlı İmparatorluğu ve İran’ın tahakkümünden daha ağır sonuçlara gebe olduğunu anlamalarını sağlamıştır. Rus yönetiminin icbar ettiği ağır şartlar karşısında Gürcüler 1804, 1812 ve 1819 senelerinde Rus yönetimine karşı ayaklanmalar gerçekleştirmişler, ancak başarı sağlayamamışlardır. Her ne kadar Gürcistan’da Rus yönetimine karşı bir öfke olsa da Osmanlı kontrolünde olan kadim Gürcü toprakları Ahıska ve Acara’da, Gürcistan’daki Rus yönetiminden destek alarak isyan edip Osmanlı İmparatorluğu’na karşı bağımsızlık kazanmaya dair fikirler yeşermiştir. Bu ideal doğrultusunda Ahıska’da XIX. yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı yönetimine yönelik üç isyan meydana gelmiştir. Bunlardan ilki Ahıska Eyalet valisi olan Selim Khimshiasvili’nin 1814 senesinde başlattığı isyan olup ardından 1816 senesinde oğlu Ardanuç Sancak beyi olan Ahmed Khimshiashvili’nin isyanı meydana gelmiştir. Yine 1816 senesinde Ahıska şehrinde bölgedeki askerlerin ve yöneticilerin zorbalıkları neticesinde bir halk ayaklanması daha meydana gelmiş, bu ayaklanma ise Ağzı-Açık Mehmed Ağa namıyla bilinen Ahıska Eyaleti’ne bağlı Khertvisi Sancağı’nda sancak beyi olarak görev yapan Mehmed Vachnadze tarafından idare edilmiştir. Çalışmamızda, Ahıska’da meydana gelen isyanlarla Gürcistan’daki Rus yönetimi arasındaki ilişkiler incelenecektir. Çalışmamızda birincil kaynak olarak Osmanlı arşiv belgelerinden yararlanılmış olup Gürcüce ve Türkçe çalışmalar da konumuza kaynak teşkil etmektedir.