Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
Yazarlar: ["Özge YÜCEL-DERİCİLER"]
Konular:-
Anahtar Kelimeler:Erken çocukluk,Ücretsiz bakım,Ev içi emek,Eğitim,Kadının insan hakları,Early childhood,Unpaid care,Domestic work,Women’s human rights
Özet: Erken çocukluk çocuğun doğumundan yedi yaşına kadar geçen dönemi ifade eder ve bu dönemde çocuğun beyin gelişimini büyük oranda tamamladığı kabul edilir. Bu doğrultuda çağdaş eğitim modelleri çocuğun eğitiminin zorunlu eğitim döneminden önce başlamasına odaklanır söz konusu hizmetlere erişimin ekonomik ve sosyal yararları üzerinde durulur. Ayrıca konu, kalkınma ve kadın istihdamı ilişkisi ekseninde ele alınır. Aslında zorunlu eğitim öncesi dönem çocuğun bakım ve eğitiminin iç içe geçtiği bir dönemdir ve bu dönemde sunulan hizmetler çocuğun ve kadının farklı temel haklarıyla ilişkilidir. Bu çalışmada erken çocukluk dönemi bakım ve eğitim hizmetlerinin, kadınların (ve kız çocuklarının) insan haklarına erişiminde oynadığı rol incelenmektedir. ILO verilerine göre neredeyse her toplumda bakım işinin çoğu hane içinde, ücretsiz bakım verenlerce, çoğunlukla da kadınlar ve kız çocukları tarafından yapılmaktadır. TÜİK tarafından yapılan zaman kullanım araştırmalarına ve 2018 tarihli Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması’na dayanılarak ortaya konulan veriler, Türkiye’de de durumun farklı olmadığını, kadınların ücretsiz ev içi emeğe ve bakım emeğine ayırdıkları zamanın orantısız düzeyde yüksek olduğunu göstermiştir. Türkiye’de 0-72 ay grubundaki çocuklar için erken dönem bakım ve eğitim hizmeti veren özel kreş ve gündüz bakım evlerine Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından ruhsat verilmekte ve bu kurumlar Bakanlıkça denetlenmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı ise, devlete bağlı anaokulları ve anasınıfları açmakta, ayrıca gerçek ve tüzel kişiler tarafından açılacak anaokulları ve anasınıflarına ruhsat verip denetimini yapmaktadır. Ek olarak, kamu kurumları, belediyeler, sendikalar, ticari işletmeler, dernekler ve vakıflar tarafından da bu hizmetler verilmektedir. Ancak konuya ilişkin mevzuat dağınık ve yer yer belirsizdir. Gerek mevzuata gerek uygulamaya bakıldığında, çocuk bakımının hala bir kadın meselesi olarak görüldüğü ve Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerin gereklerini bu anlamda karşılaşamadığı tespit edilmektedir. Ulusal düzeydeki istatistiklere bakmak kadının ev içi ücretsiz emeği ve bakım emeği açısından ne kadar orantısız bir yük altında olduğunu gösterirken, konunun planlı bir şekilde ele alınmaması, erken çocukluk dönemindeki bakım ve eğitim hizmetlerinin kadınlar -ve çocuklar- açısından bir temel hak meselesi olarak ele alınmadığını göstermektedir. Ancak söz konusu hizmetlere erişim eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasağının, ayrıca kadınların çalışma ve çalışmayla ilgili haklarının, eğitim hakkının, sosyal güvenlik hakkının, kadınların ekonomik ve sosyal hayatın her alanında eşit fırsatlara sahip olabilmesinin ve bu kapsamda, eğlence, spor ve kültürel hayatın bütün yönlerine katılma haklarının gereğidir.